Όπως γράψαμε και σε προηγούμενα σημειώματα, το 2010 διαφαίνεται να είναι μια ιδιαίτερα παραγωγική κι ενδιαφέρουσα χρονιά για την ελληνική πεζογραφία, ίσως ακόμη και «χρυσή». Οι παλιότεροι δίνουν το καλύτερό τους βιβλίο ενώ ορισμένοι νέοι και νεότεροι θέτουν επίσης τον πήχη ασυνήθιστα ψηλά. Είμαστε ακόμη στα μέσα της χρονιάς, κι ήδη μετράμε μια ντουζίνα καλά έως πολύ καλά βιβλία.

Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος έδωσε το πιο πλήρες και ολοκληρωμένο βιβλίο του στην μέχρι τώρα, ήδη σημαντική, συγγραφική του πορεία. Το «Ξυπόλυτο σύννεφο» (Ωκεανίδα) είναι κάτι περισσότερο από τη βιογραφία του Σωκράτη ή του Αριστοφάνη: Τον λόγο παίρνει το σωκρατικό δαιμόνιο και η αφηγηματική τάξη έρχεται τα πάνω κάτω. Τι κάνει τον Αριστοφάνη να σατιρίσει τον Σωκράτη μέσα από τις «Νεφέλες» του, όταν ακόμη κι εκείνος ελάχιστα γνωρίζει για τον άγνωστο ακόμη στους περισσότερους Αθηναίους φιλόσοφο; Πώς επηρεάζεται ο υπό εκκόλαψη μεγάλος φιλόσοφος από αυτή την βίαιη επαφή του με τη δημοσιότητα; Τι συμβαίνει στην αθηναϊκή δημοκρατία μετά το θάνατο του Περικλή και πώς θα χειριστεί τη μετά θάνατον φήμη του η γυναίκα του Ασπασία;

Τρεις κομβικές στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας επιχειρεί να ενώσει η Σοφία Νικολαΐδου σε αυτό το τολμηρό και γραμμένο με μπρίο μυθιστόρημα με το οποίο φέρνει στο φως ορισμένες σκοτεινές πλευρές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, όπως ο δοσιλογισμός. Εντούτοις, με το «Απόψε δεν έχουμε φίλους» (Μεταίχμιο) η Νικολαΐδου πηγαίνει την υπόθεσή της ακόμη μακρύτερα, συνδέοντας τις εθνικές μας αποσιωπήσεις με τις σύγχρονες υστερήσεις του δημόσιου βίου μας, έως και τα νεολαιίστικα ξεσπάσματα όπως εκείνο του Δεκέμβρη του 2008. Το προτέρημα του μυθιστορήματός της,α έναντι άλλων με παρόμοια θεματολογία, είναι η υψηλή του ένταση και η φρέσκια του ματιά πάνω στην Ιστορία.

Ομοίως, σε μεγάλη «συγγραφική» φόρμα βρίσκεται η Λένα Διβάνη, η οποία με το «Ένα πεινασμένο στόμα» (Καστανιώτης) συνθέτει ένα από τα πιο καλογραμμένα και στέρεα ψυχολογικά θρίλερ που έχουμε διαβάσει στην ελληνική γλώσσα. Η εισβολή ενός νεαρού εκπαιδευτή σκύλων, και πρώην φοιτητή της Νομικής, στη ζωή και στο
μυαλό ενός φτασμένου Καθηγητή της Νομικής οδηγεί τους δύο άντρες στα έσχατα όριά τους και τη ζωή τους σε πλήρη ανατροπή. Η μεγάλη επιτυχία του μυθιστορήματος έγκειται στις ιδιαίτερες πτυχές του χαρακτήρα του «διαβολικού» νεαρού, αφού, αντίθετα απ’ ό,τι συμβαίνει σε παρόμοιες ιστορίες του αμερικάνικου σινεμά, κάθε άλλο παρά «τέρας» αποδεικνύεται – κι ας έχει την κατάληξη που επιφυλάσσεται στα «τέρατα».

Νεότερος ο Γιάννης Μακριδάκης, υπογράφει με το «Ήλιος με δόντια» (Εστία) το τρίτο του μυθιστόρημα μέσα σε μια τριετία, πετυχαίνοντας σημαντικά και σταθερά βήματα προόδου από το ένα στο άλλο. Στο κέντρο της εξιστόρησης βρίσκεται και πάλι η ιστορία της Χίου, αλλά η ιδιαιτερότητα του βιβλίου ακουμπάει εν πολλοίς στην «ιδιαιτερότητα» του κεντρικού ήρωα, έναν «γυναικωτό» που προσπαθεί να επιβιώσει από τα δύσκολα χρόνια του μεσοπολέμου μέχρι τις μέρες μας. Κομβικό σημείο της αφήγησης, ένα ιστορικό γεγονός, ο βομβαρδισμός του σουηδικού πλοίου Wiryl στο λιμάνι της Χίου από βρετανικά βομβαρδιστικά, κι ενώ το πλοίο, που ανήκε στον Ερυθρό Σταυρό, μετέφερε προμήθειες για τον δοκιμασμένο από τον λοιμό λαό του νησιού.

Με ένα μικρό στο μέγεθος αλλά μεγάλης πυκνότητας πεζογράφημα «αναμετριέται» ο Δημήτρης Νόλλας με το φαινόμενο του ελληνικού αντάρτικου πόλεως, επεκτείνοντας τους προβληματισμούς του σε συνολικότερα ζητήματα που σχετίζονται με τις σχέσεις εξουσίας και την καταφυγή στη βία σε «ανώμαλες» περιόδους. Στο «Ο καιρός
του καθενός» (Καστανιώτης) ο σκοτωμός ενός από τα μέλη της Οργάνωσης σε ατύχημα κατά τη διάρκεια «επιχείρησης» θα λειτουργήσει καταλυτικά στις σχέσεις των εναπομεινάντων μελών της. Το λόγο παίρνουν όλοι τους κυκλικά, ενώ την αφήγηση «σπάει» η ένθεση φαινομενικά άσχετων ειδήσεων από το αστυνομικό δελτίο της εποχής.

Στο σπάνιο είδος της αληθινής ταξιδιωτικής λογοτεχνίας ανήκει το φτενό βιβλίο με τον τίτλο «Η αυλακιά του Ρεμπώ» (Πανοπτικόν) του στοχαστή και ποιητή Φώτη Τερζάκη, παθιασμένου ταξιδευτή σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, στην Αφρική και στην Ασία. Στο ανά χείρας βιβλίο, ο Τερζάκης ακολουθεί «νοερά» την πορεία του Ρεμπώ στην Αφρική, μα κυρίως την πνευματική περιπέτεια του μεγάλου ρομαντικού ποιητή που έκανε τη φυγή πράξη ζωής και φιλοσοφίας. «Η συντροφιά του ταξιδιώτη είναι ο θάνατος», μας λέει ήδη από την πρώτη αράδα, ώστε να μην έχουμε καμιά αμφιβολία ότι τα ταξίδια για τα οποία θα μας μιλήσει ο Τερζάκης δεν υπάρχουν στους σχετικούς οδηγούς...

Ανατυπώθηκε πρόσφατα μια από τις πιο ωραίες νουβέλες του Μένη Κουμανταρέα, είδος το οποίο υπηρέτησε με συνέπεια ο γνωστός συγγραφέας. Η «Κυρία Κούλα» (Κέδρος) κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1978 και μεταφέρθηκε στην τηλεόραση με πρωταγωνίστρια της Βέρα Ζαβιτσιάνου. Θέμα της, η συνάντηση στον ηλεκτρικό της
Αθήνας μιας ώριμης συντηρητικής στην όψη γυναίκας κι ενός νεαρού της εποχής. Μια ερωτική σχέση που ξεκινάει αναπάντεχα αλλά και σχεδόν «φυσικά», κι  ολοκληρώνεται εξίσου αναπάντεχα.


*Ο Κώστας Κατσουλάρης είναι συγγραφέας και βιβλιοκριτικός. - kostas.katsoularis@gmail.com