"Γράφω άνευ σχεδίων"

Ο Μάνθος Σκαργιώτης γεννήθηκε στο χωριό Μονολίθι Ιωαννίνων. Είναι φιλόλογος. Ζει στην Αθήνα και εργάζεται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές και μυθιστορήματα ενώ δημοσίευσε εισαγωγικές μελέτες για το έργο του Κώστα Κρυστάλλη και του Γιώργου Κοτζιούλα. Από το 2002 παρουσιάζει τα "πορτρέτα" ηπειρωτών δημιουργών στο Δελτίο της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταρείας Τζουμέρκων. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά.


ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΝΤΙΝΟΣ ΓΙΩΤΗΣ

Γυρνώντας στα παλιά: πώς βρεθήκατε στο χώρο της λογοτεχνίας;
Μαθητής Γυμνασίου διάβαζα Κρυστάλλη και άκουγα δημοτικό τραγούδι απ’ τις παλιές γυναίκες του χωριού. Αυτά με μάγευαν και, απομονωμένος, γέμιζα σελίδες τετραδίων με ποιήματα και πεζά. Αλλά και το τοπίο (ποτάμι, ρυάκια, γκρεμοί, δέντρα κρεμασμένα σε βράχια, καταρράχτες) ήταν άκρως ποιητικό και με προδιέθετε για να πλάθω παραμύθια. Και μέσα σ’ αυτό το τοπίο, οι κουβέντες των χωρικών (στο σπίτι, στο δρόμο, στο χωράφι) που είχαν μια πρωτόγονη γνησιότητα. Πώς να τις άφηνες να πέσουν κάτω; Αργότερα, στις τελευταίες τάξεις, διάβαζα Ντοστογιέφσκι, Μαγιακόφσκι, Θεοτόκη, Στάιμπεκ. Αυτοί μ’ έριξαν σ’ άλλα νερά. Φοιτητής δημοσίευσα σε μια συλλογή τα πρώτα ποιήματά μου.

Ίντερνετ και λογοτεχνία. Τι είδους σχέση;
Με την επικράτηση του ίντερνετ, πολλοί φοβήθηκαν πως το ηλεκτρονικό βιβλίο θα παραγκωνίσει το έντυπο. Οι φόβοι έμειναν φόβοι. Δεν είναι δυνατό να έχουμε μαζί μας και έναν υπολογιστή, κάθε φορά που επιθυμούμε (στο μετρό, στο αυτοκίνητο, στο βουνό, στην ακροθαλασσιά) να διαβάσουμε! Και κάτι ακόμα: ανάμεσα στον αναγνώστη και στο λογοτεχνικό βιβλίο αναπτύσσονται σχέσεις αγάπης. Αγαπούμε τους ήρωες του έργου («καλούς» και «κακούς») και νιώθουμε ότι μας αγαπούν κι εκείνοι. Κι αυτή η αγάπη περνάει μέσ’ απ’ το χαρτί, απ’ το χρώμα του βιβλίου, απ’ τη μυρουδιά του. Έχουμε λοιπόν την ανάγκη να το αγγίξουμε, να το μυρίσουμε. Φαντάζεστε να επικοινωνούσαμε με τα παιδιά μας μέσω μιας οθόνης; Το ίντερνετ, βέβαια, έχει ποικίλες δυνατότητες. Αν κάποιες αξιοποιηθούν από το λογοτέχνη, μπορεί το ίντερνετ να γίνει η παραδουλεύτρα της λογοτεχνίας.

Ζούμε στην εποχή της εικόνας. Πιστεύετε ότι η τηλεόραση έχει επιβάλει, ανεπιστρεπτί, την εύκολη θέαση και, κατά συνέπεια, η ανάγνωση παραμερίζεται;
Η τηλεόραση, πέραν του ότι εθίζει τον άνθρωπο στην εικόνα, του αναπτύσσει και μια ευδαιμονιστική μακαριότητα. Το βιβλίο είναι ξένο σ’ αυτό το πνεύμα. Ασυμβίβαστο. Το διάβασμά του θέλει φαντασία και καλλιεργημένη ψυχή. Μοιάζει επομένως παρείσακτο στον κόσμο της εικόνας. Ενοχλεί. Για τον παραμερισμό όμως της ανάγνωσης δεν είναι ένοχη μόνο η τηλεόραση και οι αξίες που αυτή προβάλλει. Μεγάλη είναι η ευθύνη της οικογένειας και του σχολείου. Να λάβουμε, επίσης, υπόψη και την εξωστρέφεια του μεσογειακού ανθρώπου. Το ελληνικό φως και τα καμώματα της φύσης δε μας αφήνουν ούτε εντός σπιτιού ούτε εντός εαυτού.

Βρίσκετε κάποιου είδους ευτυχία στην ανάγνωση των βιβλίων;
Το βιβλίο είναι ό,τι ο κρυφός τόπος προσευχής. Το εργαστήρι του ονειροπόλου. Σου ανοίγει πόρτα για τον κόσμο που θέλεις ή καταγγέλλει τον κόσμο που δε θέλεις. Και καθώς γυρνάς μία-μία τις σελίδες, γίνεσαι καθ’ οδόν – εδώ είναι η ομορφιά του – κι εσύ δημιουργός μαζί με το συγγραφέα. Ώσπου φτιάχνεις έναν κόσμο στα μέτρα σου. Ας είναι φανταστικός. Χρειάζεται για την ισορροπία σου. Τον χτίζεις, όπως έχτιζε ο άνθρωπος το σπίτι του πριν απ’ την εποχή των πολυκατοικιών. Πλάστης κι εσύ, ένας καθημερινός θεός, πώς λοιπόν να μη νιώσεις ευτυχής;

Τί θα αλλάζατε από τη σημερινή Ελλάδα;
Αν είχα τη δύναμη, θα αφάνιζα την παχυδερμία των πολιτικών, την υποκρισία των μεγαλοπαπάδων και την ευκολοπιστία του λαού.

Εξακολουθείτε να επιστρέφετε στο γενέθλιο τόπο, κυριολεκτικά και μεταφορικά;
Μεταξύ του γενέθλιου τόπου και εμού υπάρχει έρωτας διαχρονικός. Εκεί όλα παραπέμπουν στην παιδική ηλικία κι έχω την αίσθηση της απόλυτης ελευθερίας. Δεν θα ήθελα όμως να μείνω μόνιμα στον τόπο που μεγάλωσα, γιατί τότε θα χαθεί η γοητεία που εκπέμπει. Προτιμώ τους ισόβιους αρραβώνες μαζί του. Θέλω να με ξεπροβοδίζει και να με καλωσορίζει. Συχνά.

Τί σας αρέσει από (σ)την Ήπειρο;
Η ανθρωπιά του τοπίου, η αθωότητά του. Οι θρύλοι που διατρέχουν τα ποτάμια, τα σκόρπια σπίτια στις βουνοπλαγιές, τα απομεσήμερα του Αυγούστου, το καθαρό βλέμμα του ξωμάχου, το τσεμπέρι που πάει να εκλείψει.

Τί δεν σας αρέσει από (σ)την Ήπειρο;
Η προσπάθεια άλωσής της από τη λογική της μοντέρνας «ανάπτυξης».

Ποιά είναι τα σχέδιά σας για το άμεσο μέλλον;
Λένε πως, όταν κάνουμε σχέδια, ο Θεός γελάει. Εκείνο που θέλω είναι να καταστρώνω σχέδια και να τα ακυρώνω αμέσως, έτσι που να μην προλαβαίνει ο Θεός να γελάσει.Tις επόμενες μέρες θα πάω στο Βόλο, στην Άρτα και στα Γιάννενα, όπου παρουσιάζεται το νέο μυθιστόρημά μου «Ένα κλειδί, τρεις πόρτες». Κατά τα άλλα, γράφω άνευ σχεδίων.

Ποιά συμβουλή έχετε κρατήσει για τη ζωή, ως μότο, από τους γονείς σας;
Από τον πατέρα: «ποτέ μην πεις μισή την καλημέρα». Από τη μάνα: «όποιος αγαπάει τα ρόδα πρέπει να `χει υπομονή/ όταν τον τρυπούν τ’ αγκάθια, να μη λέει πως πονεί». Ιερές παρακαταθήκες.