Το νερό βάφτηκε κόκκινο

Μια πινακίδα, κοντά στην Φιλιππιάδα, κατευθύνει τον επισκέπτη σ΄ ένα παραδεισένιο τοπίο.Η διαδρομή μέσα από το δάσος, που οδηγεί στη λίμνη Ζηρού είναι μαγευτική. Όμως τα τελευταία χρόνια τα γαλήνια νερά της λίμνης χρωματίζονται κόκκινα,εξαιτίας ενός επικίνδυνου βακτήριου. Παλαιότερα ο δήμος Φιλιππιάδας (Νομός Πρέβεζας), ο δήμος Θεσπρωτικού (Νομός Πρέβεζας) και ο δήμος Ξηροβουνίου (Νομός Άρτας) διεκδικούσαν την διαχείριση της λίμνης Ζηρού. Αυτό το μπέρδεμα δημιουργούσε προβλήματα, λόγω των διαφορετικών κινήτρων και προτεραιοτήτων που είχαν και δυστυχώς η ανάγκη να προστατευτεί όλος αυτός ο φυσικός πλούτος ερχόταν σε δεύτερη μοίρα. Το έτος 1999 η λίμνη εντάχθηκε στο πρόγραμμα Natura 2000, από την Νομαρχία Πρέβεζας και εξασφαλίσθηκαν κονδύλια ύψους 700 εκατομμύρια δρχ. για την αξιοποίησή της. Όντως, με αυτά τα κονδύλια κατασκευάστηκαν αθλητικές εγκαταστάσεις και το πεζοπορικό μονοπάτι καθώς και άλλα δύο κτίρια τα οποία όμως αργότερα εγκαταλείφθηκαν.είχε προκαλέσει η ύπαρξη ερυθρού χρώματος στη λίμνη. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι το κόκκινο χρώμα οφείλεται στο βακτήριο Planktothrix rubescens.

Το επικίνδυνο βακτήριο
Σε μια εποχή που το νερό αποτελεί ζωτικό στοιχείο για την επιβίωση του ανθρώπου και τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος η λίμνη μολύνθηκε από ένα επικίνδυνο βακτήριο. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ( επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας καθηγητής Αλμπάνης Τριαντάφυλλος και οι Ιωάννης Λεονάρδος, Βασίλειος Σακκάς, Χαρούλα Τσούτη, Ιωάννης Ζιώρης, Θεοδώρα Παπαδημητρίου, Νικόλαος Λαγός, Νικόλαος Πετρίδης και Νικόλαος Σπυριδωνάκος) πραγματοποίησε έρευνα το διάστημα από 1η Μαρτίου 2009 μέχρι 28 Φεβρουαρίου 2010 με τίτλο «Έλεγχοι ποιότητας φυσικοχημικών παραμέτρων, επιπέδων τοξικών και επιβλαβών ουσιών και παρακολούθηση της οικολογικής κατάσταση της λίμνης Ζηρού» με σκοπό την συνολική αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης και ιδιαιτέρως της παρουσίας κυανοτοξινών στη λίμνη, μετά την έντονη ανησυχία που είχε προκαλέσει η ύπαρξη ερυθρού χρώματος στη λίμνη. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι το κόκκινο χρώμα οφείλεται στο βακτήριο Planktothrix rubescens.

Τοξίνες Ζηρού
Το συγκεκριμένο βακτήριο δεν είναι η πρώτη φορά που το συναντάμε στις λίμνες της χώρας μας. Έχει εμφανιστεί σε λίμνες της Αιτωλοακαρνανίας, αλλά και εκτός Ελλάδας, σε χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπως η Ολλανδία. Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή η αύξηση των κυανοβακτηρίων ονομάζεται ευτροφισμός και μεταφορικά δηλώνει την γήρανση των λιμνών. Διάφορες μελέτες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι οι αυξανόμενες καλλιέργειες, η κτηνοτροφία και διάφορες άλλες δραστηριότητες είναι ικανές να δημιουργήσουν προβλήματα στα οικοσυστήματα των λιμνών. Το ανησυχητικό με την λίμνη Ζηρού είναι ότι το κυανοβακτήριο συγκεντρώνεται σε μεγάλες ποσότητες και πολλαπλασιάζεται με ταχύτατους ρυθμούς λόγω της μεγάλης ηλιοφάνειας και της υψηλής θερμοκρασίας νερού που ευνοεί την ανάπτυξη του βακτηρίου. Επομένως, τους καλοκαιρινούς μήνες που η ηλιακή ακτινοβολία είναι μεγαλύτερη, ζει στα βαθύτερα στρώματα της λίμνης, όπου η ποσότητα του φωτός είναι η κατάλληλη για την ανάπτυξη του. Αντιθέτως τους χειμερινούς μήνες, όπου η ηλιακή ακτινοβολία δεν μπορεί να φτάσει στα βαθύτερα στρώματα, ο οργανισμός αναγκάζεται να μετακινηθεί στην επιφάνεια της λίμνης όπου το φως είναι περισσότερο και αυτός είναι ο λόγος που το χειμώνα η λίμνη χρωματίστηκε κόκκινη. Το άλλο αρνητικό στοιχείο είναι το βάθος της λίμνης, αφού δεν μπορεί να βρεθεί το απολυμαντικό το οποίο να φτάνει τα 25 μέτρα βάθος του τοξικού βακτηρίου. Για το λόγο αυτό οι επιστήμονες επισήμαναν στους κατοίκους να μην ψαρεύουν και να μην καταναλώνουν ψάρια από την λίμνη, γιατί είναι επικίνδυνο για την δημόσια υγεία. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η μακροχρόνια κατανάλωση ψαριών από την λίμνη μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα από γαστρεντερικές διαταραχές μέχρι νέκρωση του ήπατος. Γι αυτό και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει τα όρια της ημερήσιας δόσης που πρέπει να λαμβάνουμε είτε με νερό είτε με την κατανάλωση τροφίμων. Οι ποσότητες τοξίνης που ανιχνεύθηκαν στην λίμνη Ζηρού ξεπερνούσαν κατά πολύ τα όρια! Η έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων επιβεβαίωσε την καθαρότητα της λίμνης σε ότι αφορά την παρουσία φυτοφαρμάκων και οργανικής ρύπανσης. Όπως είχε διαπιστωθεί από μελέτες της εταιρίας ανάπτυξης του Αμβρακικού (ΕΤΑΝΑΜ) το 2000, η ύπαρξη κυανοβακτηρίων μπορεί να οφείλεται σε εργαλεία αλιείας που χρησιμοποιήθηκαν σε άλλες μολυσμένες περιοχές καθώς και στην γεωργική δραστηριότητα λόγω χρήσης λιπασμάτων και την εισροή των υπολειμμάτων τους μέσα στην λίμνη. Κάποιοι επιστήμονες επεσήμαναν ότι η μόλυνση όλο και περισσότερων λιμνών μπορεί να είναι και σημάδι των κλιματικών αλλαγών. Οι μελετητές πρότειναν απαγόρευση της αλιευτικής δραστηριότητας, προστασία της λίμνης από τα υγρά και στερεά απόβλητα των ανθρωπογενών δράσεων, απαγόρευση των ψεκασμών και αεροψεκασμών με φυτοπροστατευτικά προϊόντα και συνεχή παρακολούθηση των υδάτων.



Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Το σίγουρο είναι ότι για τα παραπάνω πράγματα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό ο ανθρώπινος παράγοντας. Εάν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί το μέλλον της λίμνης είναι αβέβαιο. Τα τελευταία δύο χρόνια γίνεται προσπάθεια να καλλιεργηθεί ένα πνεύμα ευαισθησίας για τη λίμνη Ζηρού. Το 2008, με πρωτοβουλία του δήμου Φιλλιπιάδας, δημιουργήθηκε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Τα κτίρια που χρησιμοποιούνται είναι τα εγκαταλελειμμένα κτίρια που είχαν χτιστεί με το πρόγραμμα Natura 2000. Την μελέτη, την περίφραξη και την κατασκευή των κτιρίων ανέλαβε η Νομαρχία Πρέβεζας. Ο εξοπλισμός του κτιρίου γίνεται με έξοδα του Δήμου Φιλιππιάδας και τα διάφορα εκπαιδευτικά προγράμματα χρηματοδοτούνται από το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας. Ο κ. Μανίκας Μιλτιάδης, υπεύθυνος του Περιβαλλοντικού Κέντρου, μαζί με τους κυρίους Σκαμνέλο Χρήστο, Ντάκουλα Βαγγέλη, Καραμπίνα Φίλιππο και Σινάκο Πέτρο προσπαθούν να δημιουργήσουν εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, από τις τάξεις του νηπιαγωγείου μέχρι και τις τάξεις του λυκείου, καθώς και εκπαιδευτικά σεμινάρια για τους εκπαιδευτικούς. Το πρόγραμμα το οποίο διεξάγεται τώρα έχει σχέση με το κύκλο του νερού και το υδάτινο οικοσύστημα στην λίμνη Ζηρού. Έχουν σχεδιαστεί να υλοποιηθούν άλλα τρία προγράμματα με θέματα :1) Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πράσινη ανάπτυξη, 2)Ανακαλύπτοντας το δάσος στη λίμνη Ζηρού και 3) Τα μανιτάρια στην λίμνη Ζηρού. Το μεγαλύτερο ποσοστό των σχολείων που επισκέπτονται τον Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι από το νομό της Πρέβεζας. Αυτό που προσδοκούν οι υπεύθυνοι είναι το 2011 να επισκεφτούν το περιβαλλοντικό κέντρο μαθητές από όλη την Ελλάδα.

Τέλος το καλύτερο για την Λίμνη Ζηρού θα ήταν να χαρακτηριστεί εθνικός δρυμός και να αξιοποιηθεί το περιβαλλοντικό κέντρο που θα έχει ως πρωταρχικό στόχο την προστασία και την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος.