Πίσω από το κρυπτωνύμιο «Κροίσος» βρίσκεται, κατά δήλωσή του, γνωστός Γάλλος τραπεζίτης, υποδιευθυντής μεγάλης τράπεζας, ο οποίος απαυδισμένος από τη διαφθορά του συστήματος που τον ανάδειξε, κι ενόψει της επικείμενης κατάρρευσής του το φθινόπωρο του 2008, έκανε την «ηρωική» του έξοδο γράφοντας τούτο το βιβλίο. Ακόμη κι αν δεν μπορούμε να ελέγξουμε την ταυτότητα του γράφοντος, κι άρα την πλήρη εγκυρότητα της μαρτυρίας του, μικρή σημασία έχει για την ανάγνωση αυτού του βιβλίου που διαβάζεται σαν συναρπαστικό μυθιστόρημα –θυμίζοντας πότε κατασκοπικό θρίλερ, πότε νουάρ, πότε ελαφριά κοσμοπολίτικη ηθογραφία– αναπαριστώντας μέρα τη μέρα τον τελευταίο μήνα μέχρι την αποφράδα –για το τραπεζικό σύστημα, μα όχι μόνο– ημέρα της κατάρρευσης του κολοσσού που άκουγε στο όνομα Lehman Brothers. Ήταν η απαρχή ενός ντόμινο που στην Αμερική οδήγησε στο κλείσιμο εκατοντάδων μεγάλων, μεσαίων και μικρών τραπεζών (και πολλών περισσότερων επιχειρήσεων, βέβαια), βάζοντας οριστικά στον κύκλο της ύφεσης ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Η αξία της μαρτυρίας του «Κ» έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι –μοιάζει να– είναι ο απόλυτος insider.

Ανήκοντας στο στενό κύκλο των ανθρώπων που διεύθυναν το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, και των οποίων ο τρόπος ζωής ουδεμία σχέση είχε –και έχει;– με των κοινών θνητών –ο αφηγητής αγοράζει ρόλεξ αξίας 300 χιλιάδων ευρώ απλώς και μόνο επειδή το να το φοράς φανερώνει «δύναμη»– μας δίνει μια γλαφυρή εικόνα της παράλυσης του συστήματος μπροστά στην επερχόμενη καταστροφή. Ο στρουθοκαμηλισμός, η πίστη στην αέναη χρηματιστηριακή ευφορία, στο αόρατο χέρι της αγοράς που την τελευταία στιγμή θα τα διορθώσει όλα, μα κυρίως η βαθύτατα διεφθαρμένη λογική που κυριαρχούσε σε όλο το σύστημα, έκαναν διευθυντές τραπεζών και μεγάλων επενδυτικών ομίλων να κρύβουν κάτω από το χαλί τις αδικαιολόγητα τεράστιες ζημίες τους, με την ελπίδα ότι, αν δεν κάνεις τίποτε, η μπόρα στο τέλος θα περάσει. Ο «Κ» μας βάζει με γλαφυρό τρόπο, που μαρτυρά συγγραφικό ταλέντο, στα άδυτα μυστικών συσκέψεων, αποκαλυπτικών συζητήσεων στο περιθώριο «τυπικών» συναντήσεων, στην καρδιά ενός συστήματος το οποίο φαίνεται να έχει ως μοναδική του αποστολή την εξασφάλιση και την αύξηση της περιουσίας των πλούσιων πελατών της, δίχως αυτή να υπόκειται σε φορολόγηση και έλεγχο.

Έτσι, πέρα από το να καταδεικνύει την ένοχη παράλυση ενός θιάσου κακομαθημένων στελεχών, τους οποίους οι απλοί πολίτες πληρώνουμε και θα πληρώνουμε για καιρό, η ιστορία του Κροίσου είναι συναρπαστική στο βαθμό που σε κάνει να συνειδητοποιείς τους εξωφρενικούς νόμους που διέπουν τη λειτουργία των μεγάλων τραπεζών υπό «κανονικές συνθήκες».

Αν, για παράδειγμα, αναρωτιέστε μέσα από ποιους μηχανισμούς καταφέρνουν, σήμερα, εδώ στην Ελλάδα, οι έξυπνοι συμπολίτες μας να «φυγαδεύουν» τα χρήματά τους στους φορολογικούς παραδείσους του εξωτερικού (σίγουρα όχι σέρνοντας βαλίτσες ανά την Ευρώπη), διαβάστε αυτό το βιβλίο και οι απορίες σας θα λυθούν. Αν, επίσης, αναρωτιέστε, ποιο ρόλο παίζουν στην καρδιά της Ευρώπης χώρες όπως η γνωστή μας Ελβετία (υπερβολικά «καρφωμένη», πια), αλλά και το Λουξεμβούργο, και βεβαίως «ρομαντικά» κρατίδια όπως η Ανδόρα και το Λιχτενστάιν, η απάντηση είναι απλή: Για να μην πληρώνουν φόρους οι πλούσιοι συμπολίτες μας, καθώς και οι απανταχού κροίσοι, δικτάτορες, ηγεμόνες, παραστρατιωτικοί, εγκληματίες πολέμου, και λοιπά «μπουμπούκια» που βρίσκουν συμμάχους στις σκοτεινές παρυφές του τραπεζικού συστήματος. Είναι προφανές ότι αν δεν χτυπηθούν πρώτα και σε βάθος τα υπερεθνικά αυτά συστήματα ανακατανομής του πλούτου υπέρ των λίγων, τότε και οι πολλοί θα είναι όλο και λιγότερο διαθέσιμοι να συνεισφέρουν τον οβολό τους – και ποιος θα μπορεί να τους κατηγορήσει;

Η άνοιξη σχεδόν μπήκε, αλλά οι εκδότες δεν έχουν ρίξει ακόμη το βαρύ πυροβολικό τους στην αγορά, αφού ο Μάρτης ήταν ο πιο «παγωμένος» μήνας των τελευταίων ετών. Εξαίρεση, το Μεταίχμιο, το οποίο έχει ποντάρει πολλά στο νέο μυθιστόρημα της Σοφίας Νικολαΐδου, η οποία «μετακόμισε» στον οίκο της Ιπποκράτους αφήνοντας πίσω της τον Κέδρο, στον οποίο είχε βγάλει μέχρι σήμερα όλα της τα βιβλία. Μια γρήγορη ματιά στο μυθιστόρημα «Απόψε δεν έχουμε φίλους», που διαδραματίζεται σε τρεις διαφορετικές φάσεις της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, δείχνει ότι η Νικολαΐδου έχει κερδίσει ένα δύσκολο στοίχημα, πετυχαίνοντας άλμα στη μέχρι σήμερα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συγγραφική της πορεία. Θα επανέλθουμε, βέβαια, αναλυτικότερα τον επόμενο μήνα.

*Ο Κώστας Κατσουλάρης είναι συγγραφέας και βιβλιοκριτικός.
kostas.katsoularis@gmail.com