Της Όλγας Γεροβασίλη

Δώδεκα χρόνια πέρασαν από την εφαρμογή του «Καποδίστρια», που τότε είχε διαφημιστεί σαν την τομή, που θα έλυνε τα χρονίζοντα προβλήματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τα αποτελέσματα σε όλους μας γνωστά…

Τώρα, προβάλλεται ως νέα αναγκαιότητα η διοικητική αναδιοργάνωση της χώρας, η οποία δυστυχώς ξεκινά και τελειώνει στην Αυτοδιοίκηση. Χωρίς να υπάρξει η αναγκαία, ουσιαστική αποτίμηση του «Καποδίστρια», αν και σε ποια επίπεδα απέτυχε και ποιες διορθωτικές παρεμβάσεις απαιτούνται, προτάσσεται μια συρραφή αποσπασματικών τμημάτων μιας μελέτης του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που βαφτίζεται «σχέδιο Καλλικράτης» και έρχεται υποτίθεται να δώσει απαντήσεις και λύσεις, ενώ στην πραγματικότητα δημιουργεί νέα ερωτήματα και διογκώνει τα προβλήματα.  Ο βεβιασμένος τρόπος που στρατηγικά επιλέγεται από την Κυβέρνηση, να θέσει τον «Καλλικράτη» ψηλά στην πολιτική ατζέντα, δείχνει ότι αυτή η επιλογή έχει περισσότερα επικοινωνιακά και λιγότερο ουσιαστικά χαρακτηριστικά.

Επιλέγεται μια χρονική συγκυρία, όπου οι πολίτες συνθλίβονται κυριολεκτικά μεταξύ δημοσιονομικών ελλειμμάτων, πακέτων μέτρων λιτότητας, κατάργη- σης κεκτημένων, εργασιακής ανασφάλειας και συμφώνου σταθερότητας. Οιέξωθεν επιβαλλόμενες αποφάσεις παίρνονται πλέον ερήμην τους και σα να μην έφτανε αυτό, έρχεται επιπρόσθετα το σχέδιο «Καλλικράτης» να τους αφαιρέσει και την δυνατότητα συμμετοχής στη διαχείριση της καθημερινότητάς τους, καθώς ουσιαστικά τους απομακρύνει και από την αυτοδιοίκηση. Το ισχυρό κεντρικό κράτος επιδιώκει μέσω του «Καλλικράτη» να εξασφαλίσει κομματική υπεροχή και επικοινωνιακό προβάδισμα στις πλάτες της αυτοδιοίκησης, προσδοκώντας να εξακολουθήσει να είναι και ισχυρό και κεντρικό. Και αυτό το κάνει με μεγάλη προχειρότητα και συνοπτικές, στ' αλήθεια προαποφασισμένες διαδικασίες, ανέξοδα, χωρίς να αποσαφηνίζει καμιά αρχιτεκτονική, χωρίς να ορίζει αρμοδιότητες και να εγγυάται πόρους, χωρίς να απαντάει ουσιαστικά στο γιατί και με ποιο στόχο επιδιώκει τη «διοικητική μεταρρύθμιση».

Είναι απορίας άξιο πώς η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου της αυτοδιοίκησης έχει πέσει στην παγίδα (συνειδητά ή ασυνείδητα) να έχει εμπλακεί σε μια συζήτηση εγκλωβισμένη στο σύνθημα του «μεγάλου και ισχυρού δήμου» χωρίς να μπαίνει στην ουσία του διαλόγου για τα προβλήματα, τις αναγκαιότητες και το νέο ρόλο της Αυτοδιοίκησης. Μετατίθεται και φουντώνει η συζήτηση για τον βέλτιστο αριθμό των Δήμων, αν στο Νομό μας για παράδειγμα θα είναι τρεις, πέντε ή ένας. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση η συζήτηση για τον βέλτιστο αριθμό των δήμων, για την ισχυροποίηση τους και για την έδρα τους είναι μια συζήτηση ανούσια και αποπροσανατολιστική, μια συζήτηση που από τη μια γεννά και από την άλλη ξεπερνά πολλά ερωτηματικά για τους πραγματικούς στόχους της προωθούμενης μεταρρύθμισης.

Εάν διαβάσει κανείς προσεκτικά το κείμενο «Δημόσιας Διαβούλευσης» - και εμείς πιστέψτε με το έχω διαβάσει προσεκτικότατα-, εύκολα διαπιστώνει, καθώς περιδιαβαίνει τα αμέτρητα ευχολόγια και τις εσκεμμένες ασάφειες, ότι το «Πρόγραμμα Καλλικράτης» είναι γραμμένο κυριολεκτικά στο γόνατο. Παρόλο που όπως προαναφέρθηκε δεν αξιολογεί την εφαρμογή του Νόμου «Καποδίστρια», δεν αποσαφηνίζει καμιά αρχιτεκτονική, δεν ορίζει αρμοδιότητες, δεν εγγυάται πόρους, απ’ την άλλη ταύτα σπεύδει να περιγράψει αναλυτικότατα το πολιτικό σκέλος, δηλαδή τα πολιτικά όργανα και τον τρόπο εκλογής τους, αποτυπώνοντας, εν προκειμένω με σαφήνεια, τον συγκεντρωτισμό και την επιδίωξη δικομματικού ελέγχου στις νέες βαθμίδες. Συμπερασματικά, διαμορφώνονται δυο πανίσχυροι πόλοι στην περιφερειακή διοίκηση, ο Δήμαρχος και ο Περιφερειάρχης, μόνο αυτοί και όχι και τα Συμβούλιά τους! Με το προτεινόμενο σύστημα, ο επικεφαλής (είτε Δήμαρχος είτε Περιφερειάρχης) θα διορίζεται ουσιαστικά από τα κόμματα πριν τις εκλογές και εμείς, οι πολίτες, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να επιλέγουμε στις πιο πολλές περιπτώσεις τον εκλεκτό του ΠΑΣΟΚ ή της ΝΔ, στον πρώτο είτε στον δεύτε- ρο γύρο.

Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση έχει αποκλειστικά αποκεντρωτικό (με τη λογική του κεντρικού κράτους) και ούτε κατά διάνοια αυτοδιοικητικό χαρακτήρα. Βάζει οριστικό τέλος στη μακραίωνη παράδοση της κοινοτικής αυτοδιοίκησης που υπάρχει στον τόπο μας και δεν προωθεί κανέναν απολύτως από τους στόχους για μια Αυτοδιοίκηση στην υπηρεσία των πολιτών, με στοιχεία άμεσης δημοκρατίας.

Τη στιγμή που η τοπική αυτοδιοίκηση στενάζει από την έλλειψη πόρων και το κεντρικό κράτος συνεχίζει να παρακρατά τους κεντρικούς αυτοτελείς πόρους, εμείς πάμε να αντιμετωπίσουμε μια αναγκαία και ώριμη μεταρρυθμιστική τομή, όπως αυτή της περιφερειακής αποκέντρωσης, ως μια ακόμη ευκαιρία να περιορίσουμε τις αναγκαίες δημόσιες δαπάνες προς την αυτοδιοίκηση.

 Είναι αλήθεια ότι στην αρχή τουλάχιστον, η πλειοψηφία των ανθρώπων της αυτοδιοίκησης, παρασυρμένη από την αναγκαιότητα μιας επιθυμητής μεταρρύθμισης, δεν εμφάνισε άμεσα αντανακλαστικά. Όμως όσο η συζήτηση προ- χωράει όλο και περισσότεροι αυτοδιοικητικοί αναγνωρίζουν πως επιχειρείται ακόμα μια εξαπάτηση της αυτοδιοίκησης από «επαγγελματίες» του χώρου και δείχνουν διάθεση να αποκαλύψουν, να συνεργαστούν, να πείσουν και να αναχαιτίσουν τα σχέδια που απεργάζονται για την ποδηγέτηση της βούλησης του λαού.

Η παράταξή μας, η «ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ» ασφαλώς και δεν είναι αντίθετη στην διοικητική μεταρρύθμιση. Έχουμε πολύ καιρό πριν επισημάνει την ανάγκη να αποκτήσει η χώρα μας αιρετή περιφερειακή διοικητική διάρθρωση με διοικητική αποκέντρωση, ταυτόχρονα όμως με φορολογική μεταρρύθμιση, με ανακατανομή πόρων και εξουσιών υπέρ των αυτοδιοικητικών θεσμών. Έχουμε καταθέσει πολλές φορές τα τέσσερα τελευταία χρόνια τις απόψεις μας και υπερασπιζόμαστε με την πρακτική μας μέσα κι έξω απ’ το Δημοτικό Συμβούλιο το όραμα να καταστούν αυτοί οι αυτοδιοικητικοί θεσμοί φορείς ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής, δημοκρατίας, διαφάνειας και οικονομικής προόδου. Επειδή όμως τα προτάγματα, οι αναλύσεις και οι επιλογές δεν είναι τα ίδια για όλους τα ερωτηματικά που πρέπει πρωτίστως να απαντηθούν για το σχέδιο «Καλλικράτης» είναι «γιατί μεταρρύθμιση;», «ποια μεταρρύθμιση;» και «πώς μεταρρύθμιση;». Αν ξεκινάς δηλώνοντας πως οι βασικοί λόγοι που γίνεται η μεταρρύθμιση είναι δημοσιονομικοί, τότε προφανώς είσαι χρήστης της αυτοδιοίκησης και η σκοπούμενη μεταρρύθμιση είναι μακριά και από την αναγκαιότητα και από τη μεταρρύθμιση και προφανώς μακριά από την αυτοδιοίκηση και την καλύτερη λειτουργία της.

Για εμάς η Αυτοδιοίκηση δεν είναι ένα συγκεντρωτικό μοντέλο που διαχειρίζεται επιδοτήσεις και προγράμματα δις ευρώ. Για εμάς Αυτοδιοίκηση είναι οι ενεργοί πολίτες, η συμμετοχή, η κοινωνική συνοχή, η συνδιαμόρφωση κοινωνικής ευφυΐας και η ισόρροπη αποκεντρωμένη ανάπτυξη.