Γιάννης Μοράλης
1916-2009
Η Χαμένη Ευκαιρία
Του Στάθη Μπαρτζώκα*

Δεν ξέρω τι έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια στην Άρτα και πάμε απ’ το κακό στοχειρότερο, αλλά ξέρω ότι ήρθε η ώρα να δράσουμε ο καθένας ατομικά και φυσικά όλοι μαζί, για να έχουμε αποτελέσματα. Μιλάω βέβαια για ανθρώπους που αγαπούν αυτή την πόλη και όχι για ανθρώπους αδιάφορους για τα τεκταινόμενα γύρω τους. Αφορμή για τις σκέψεις αυτές μου έδωσε ο θάνατος του Γιάννη Μόραλη στις 20 Δεκεμβρίου 2009.

Ο θάνατος του ζωγράφου που γεννήθηκε στην Άρτα το 1916 στην γειτονιά του Αγίου Κωνσταντίνου, ακριβώς πίσω από το μικρό θεατράκι, έδειξε ότι οι αρμόδιοι δεν μπορούν να “εκμεταλλευτούν” με την καλή έννοια, ούτε τέτοια τεράστια κεφάλαια για την Άρτα, όπως ήταν ο Μόραλης. Αφού χρειάστηκε να υβριστεί, να κρεμαστεί στα “μανταλάκια” ο υπογράφων αυτή τη στήλη, τελικά το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε με ψήφους 10-9 να γίνει Πινακοθήκη στην Άρτα.

Ναι, 9 Δημοτικοί Σύμβουλοι, όχι μόνο ψήφισαν αρνητικά για τη δημιουργία Πινακοθήκης αλλά πολέμησαν λυσσαλέα για να μην γίνει. Κάποια στιγμή θα δημοσιεύσω τα ονόματα μόνο και μόνο για να μάθει ο Αρτινός λαός ποιοι παλεύουν για το καλό της Άρτας και ποιοι, όντας εκλεγμένοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, κοιτάνε μόνο το συμφέρον τους πηγαίνοντας αντίθετα με τα συμφέροντα της πόλης. Τώρα βέβαια όλοι μιλάνε για την μεγαλύτερη πολιτιστική υποδομή των τελευταίων 30 χρόνων! Θα τα πούμε όλα στα εγκαίνια που οσονούπω έρχονται... Αφού λοιπόν, με ιδέα του υπογράφοντος, χωροθετήθηκε η Πινακοθήκη στην παλαιά πυροσβεστική τέθηκε το θέμα του ονόματος. Ο κ. Αποστόλης Τσιρογιάννης πρότεινε το όνομα Γιάννης Μόραλης που ήταν ο μεγαλύτερος εν ζωή ζωγράφος και το κυριότερο Αρτινός. Αφού κατορθώσαμε να περάσουμε και αυτή την ιδέα στο Δ.Σ. ήρθαμε σε επαφή με τον ζωγράφο ο οποίος δάκρυσε και μας είπε ότι όταν ανοίξει η Πινακοθήκη θα δωρίσει 2 πίνακές του μεγάλης αξίας. Αυτά όμως έγιναν το 2006 και οι ατέρμονες παλινωδίες περί των εγκαινίων κούρασαν τον Μόραλη.

Αντί να έχουν από κοντά οι αρμόδιοι τον μεγάλο ζωγράφο αδιαφόρησαν και το μόνο που έκαναν ήταν να μεταθέτουν τις ημερομηνίες των εγκαινίων της Πινακοθήκης.

Ο μόνος που προσπαθούσε να κρατήσει “ζεστό” τον Μόραλη ήταν ο μαθητής του γνωστός ζωγράφος Αποστόλης Τσιρογιάννης που άλλωστε ήταν και ο λόγος που ο Μόραλης ασχολήθηκε με την Άρτα. Μπορεί να λένε όλοι ο Αρτινός ζωγράφος αλλά ο Μόραλης είχε να έρθει στην Άρτα από το 1956. Τότε ήρθε με τον γιο του Κωνσταντίνο και τον πήγε να υπογράψει στο βιβλίο επισκεπτών της Παρηγορίτισσας ως Κ.Ι. Μόραλης. Το ίδιο τον είχε βάλει να κάνει ο πατέρας του Κωνσταντίνος, όταν έκανε τις ανασκαφές στην Παρηγορίτισσα, μαζί με τον αρχαιολόγο Ορλάνδο. Ο μικρός Γιάννης είχε υπογράψει ως Ι.Κ. Μόραλης. Η γνωριμία του με τα Βυζαντινά μνημεία της Άρτας επηρέασε την τεχνοτροπία των πρώτων του έργων. Ο Μόραλης αποφάσισε να γίνει ζωγράφος όταν είδε την θεία του Βιργινούλα Μιχάλη να ζωγραφίζει. Ήταν τότε μόλις 4 ετών! Κατάλαβε την σημασία της απώλειας, όταν είδε το 1922 την Άρτα, να γεμίζει από κατατρεγμένους Μικρασιάτες πρόσφυγες. Το 1923 τον βρίσκει στην Πρέβεζα λόγω μετάθεσης του Γυμνασιάρχη πατέρα του και το 1928 μετακομίζουν στην Αθήνα. Σε ηλικία 15 ετών μπαίνει στην Α.Σ.Κ.Τ. και 18 φεύγει με υποτροφία για τη Ρώμη. Μετά Παρίσι στην Ecole des beau arts και μετά καθηγητής στην Α.Σ.Κ.Τ. Ο Μόραλης ζούσε μεταξύ Αθήνας και Αίγινας στο εξοχικό του σπίτι που του έφτιαξε ο διάσημος αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης. Όσο για τη σχέση του μα την Άρτα; Καθαρά αμφιθυμική, αφού οι Αρτινοί τον ενοχλούσαν μόνο όταν τον χρειαζόνταν για κάτι.

ΥΓ1 Αν μας λυπήθηκε ο Θεός τότε ο ζωγράφος έγραψε στη διαθήκη του τους δύο πίνακες που είχε σκοπό να μας χαρίσει.
ΥΓ2 Ο Μόραλης ήταν η τελευταία μεγάλη χαμένη ευκαιρία για την Άρτα.


*Ο Στάθης Μπαρτζώκας είναι ψυχίατρος