2005-2012, ΠΕΡΙΟΔΟΣ Α'
Σας ευχαριστούμε
ΑRTA PRESS


Tα αλιεύματα στις λιμνοθάλασσες Λουγαρού και Τσουκαλιό

Δημοσίευση: 11-02-2010 - Τεύχος: Τεύχος 48 (Φεβρουάριος 2010)




Tα αλιεύματα στις λιμνοθάλασσες Λουγαρού και Τσουκαλιό

Toυ Βαγγέλη Ζάμπα* 

Φωτογραφίες: Πάνος Ζιώβας

Θυμάμαι τα καλοκαίρια από τα παιδικά μου χρόνια, όταν πηγαίναμε με το αστικό λεωφορείο στην Κορωνησία τον πλούτο της θάλασσας! Μαζεύαμε σαρδέλες, από αυτές που έπεφταν από τα γεμάτα δίχτυα των ψαράδων(κάθε φορά μία γεμάτη τσάντα νάυλον), ρίχναμε τις πετονιές και πιάναμε πάντα ζαργάνες και γοβιούς, μαζεύαμε καβούρια, αχιβάδες, μύδια, σωλήνες για δόλωμα, μικρά ψαράκια κοντά στην παραλία καθώς σερνόμασταν με τα πόδια ανοικτά προς την παραλία…… ωραίες μνήμες από τον πλούτο των ειδών του Αμβρακικού. Πολλές φορές αναπολούσα αυτές τις στιγμές και έψαχνα να βρω τι έγινε και χάθηκαν από τα νέα παιδιά όλες αυτές οι όμορφες εμπειρίες. Έτσι αποφάσισα στην εκπόνηση της μεταπτυχιακής μου διπλωματικής εργασίας να ασχοληθώ με τις « Δυναμικές μεταβολές της ιχθυόμαζας στις λιμνοθάλασσες Λογαρού και Τσουκαλιό του Αμβρακικού κόλπου τα έτη 1973- 2003». Την εργασία ολοκλήρωσα τον Ιούνιο με τη βοήθεια του καθηγητή κ. Φίλιππου Πομώνη του χημικού τμήματος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μέσα από τις σελίδες της Arta press σας παρουσιάζω μερικά της στοιχεία. Από τους αλιευτικούς συνεταιρισμούς των λιμνοθαλασσών Λογαρού και Τσουκαλιό κάθε χρόνο δίνονται στη Δ/νση Αλιείας του Ν. Άρτας στατιστικά στοιχεία για το είδος και την ποσότητα των αλιευμάτων. Με βάση το πλούτο αυτό των στατιστικών στοιχείων, παρατηρούμε ότι, για πολλά έτη κυρίαρχα είδη στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού ήταν οι κέφαλοι με τα χέλια και λιγότερο οι τσιπούρες, τα λαυράκια, οι γλώσσες και οι γοβιοί. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται εξαφάνιση στους γοβιούς και ζαργάνες, ελάττωση στους κεφάλους και τα χέλια, αύξηση στις τσιπούρες και τα λαυράκια. Στα τριάντα χρόνια που πέρασαν, στην ευρύτερη περιοχή του Αμβρακικού κόλπου έχουν γίνει σημαντικές παρεμβάσεις, όπως είναι: 1980-1981 γέμιση ταμιευτήρα με νερό και έναρξη λειτουργίας του υδροηλεκτρικού σταθμού της ΔΕΗ Πουρνάρι 1,1995-1999 εκτέλεση έργων για την ζεύξη Πρέβεζας-Ακτίου, 2000- 2001 έναρξη λειτουργίας του υδροηλεκτρικού σταθμού της ΔΕΗ Πουρνάρι 2.

Την τελευταία δεκαετία εγκατάσταση στον Αμβρακικό κόλπο αρκετών μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας που εκτρέφουν τσιπούρες και λαυράκια. Παραβλέψαμε παράγοντες, που ενδεχομένως να είχαν μικρή επίδραση στη μελέτη μας, όπως είναι τα κλιματικά φαινόμενα, το ποσοστό της ιχθυόμαζας που χάνεται ως τροφή άλλων οργανισμών του οικοσυστήματος και ταξινομώντας τα στοιχεία σε πίνακες φτιάξαμε πολλά διαγράμματα διαπιστώνοντας τα εξής: Λίγο πριν την λειτουργία του υδροηλεκτρικού σταθμού Πουρνάρι: η Τσουκαλού παρήγαγε περισσότερη ιχθυόμαζα απ’ ότι η Λογαρού. Οι δύο λιμνοθάλασσες εμφάνιζαν παρόμοια αφθονία ψαριών.

Μετά την λειτουργία του υδροηλεκτρικού σταθμού Πουρνάρι 1: η Τσουκαλού παράγει λιγότερη ιχθυόμαζα απ’ ότι η Λογαρού (αντιστροφή της μέχρι τότε υπάρχουσας κατάστασης) και στις δύο η παραγωγή ιχθυόμαζας παρουσιάζει ελάττωση . Ανάμεσα στις δύο λιμνοθάλασσες δημιουργείται κάποιος ανταγωνισμός στην αφθονία των ψαριών τους. Στο χρονικό διάστημα κατασκευής των έργων της ζεύξης Πρέβεζας-Ακτίου: Στις δύο λιμνοθάλασσες μειώνεται η παραγωγή ιχθυόμαζας και φθάνει στα κατώτερα επίπεδα των τελευταίων 35 ετών. Στο τέλος αυτής της περιόδου εμφανίζεται ανάκαμψη του φαινομένου, γεγονός που φανερώνει ότι το φυσικό περιβάλλον αντιδρά και αποκαθιστά σιγά-σιγά την ισορροπία ξανά. Κάθε λιμνοθάλασσα παρουσιάζει αυξομειώσεις στις αφθονίες των ειδών της. Μετά το χρονικό διάστημα κατασκευής των έργων της ζεύξης Πρέβεζας- Ακτίου: Η παραγωγή ιχθυόμαζας και η αφθονία των ψαριών στις δύο λιμνοθάλασσες εμφανίζει φαινόμενα ανταγωνισμού.

Μετά τη λειτουργία του μικρότερου υδροηλεκτρικού σταθμού Πουρνάρι 2 : Επηρεάζεται η παραγωγή στη Λογαρού μιας και αυτή βρίσκεται στη ζώνη επιρροής του ποταμού Αράχθου, ενώ στη Τσουκαλού δεν παρουσιάζεται καμία επιρροή. Μετά το 1999 παρατηρείται ξαφνική αύξηση στις τσιπούρες (ιδιαίτερα στη Λογαρού) και ομαλή αύξηση στα λαυράκια (Το φαινόμενο αυτό επισημαίνουμε, ότι χρειάζεται περεταίρω επιστημονική διερεύνηση).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Η παραγωγή της συνολικής ιχθυόμαζας από τις λιμνοθάλασσες έχει φθίνουσα πορεία, ύστερα από κάθε μεγάλο περιβαλλοντικό έργο, που δημιουργήθηκε στην ευρύτερη περιοχή. Το σύστημα των λιμνοθαλασσών είχε σημάδια ανάκαμψης μετά από κάθε μεγάλη ανθρωπογενή δραστηριότητα, αλλά η ανάκαμψη αυτή σταματούσε λόγω της μεσολάβησης νέων μεγάλων έργων.

Όσον αφορά την ποικιλία των ψαριών. Η παραγωγή της συνολικής ιχθυόμαζας από τις λιμνοθάλασσες επηρεάζεται από τις σχέσεις ανταγωνισμού που υπάρχουν μεταξύ των ψαριών, που διαβιώνουν στο ίδιο περιβάλλον. Παρατηρήσαμε ότι κάποια είδη ψαριών ανταγωνίζονται κάποια άλλα, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν τα δεύτερα με εξαφάνιση.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα το φαινόμενο της αύξησης στις τσιπούρες, τα λαυράκια και τη δραματική μείωση των γοβιών. Μήπως δεν πρέπει να παρεμβαίνουμε εμπλουτίζοντας με γόνο ακούσια ή εκούσια μόνο με ορισμένα είδη ψαριών; Μήπως θα πρέπει να μελετήσουμε καλύτερα τις σχέσεις ανταγωνισμού ανάμεσά τους; Έτσι θα κινδυνεύσουν λιγότερο οι λιμνοθάλασσες να μετατραπούν σε φυσικούς ιχθυοκλωβούς, όπου θα εκτρέφουν μόνο ένα ή δύο είδη ψαριών!

Όσον αφορά την απόδοση σε αλιεύματα των δύο λιμνοθαλασσών. Αρχικά η ποσότητα της ιχθυόμαζας ανά ποσότητα νερού στη Τσουκαλού ήταν μεγαλύτερη από ότι στη Λογαρού. Με την πάροδο του χρόνου (λαμβάνοντας υπόψη την φθίνουσα πορεία της παραγωγής) παρατηρήσαμε ότι τα αντίστοιχα μεγέθη στη Τσουκαλού έγιναν μικρότερα απ’ ότι στη Λογαρού.

Αυτό φανερώνει ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είχαν μεγαλύτερη επίδραση στη Τσουκαλού σε σχέση με τη Λογαρού. Τα παραπάνω συμπεράσματα δημιουργούν τα εξής ερωτήματα:
Μήπως θα πρέπει η υλοποίηση των μεγάλων έργων να γίνεται με ρυθμούς πού να έχουν την ελάχιστη δυνατή περιβαλλοντική επίπτωση; Φυσικά πρέπει να τονίσουμε, πως τα έργα αυτά βελτίωσαν την υποδομή της περιοχής, συμβάλουν στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας και πάντα να κρίνουμε αυτά με βάση τις θετικές και τις αρνητικές τους επιπτώσεις. Μήπως ο σχεδιασμός τους θα πρέπει να λαμβάνει πιο σοβαρά περισσότερες περιβαλλοντικές παραμέτρους, ενέργειες και κανόνες λειτουργίας;

Ο Αμβρακικός κόλπος παρουσιάζει ιδιαίτερη περιβαλλοντική ιδιομορφία στο χώρο της μεσογείου με σπάνια ομορφιά και περίπλοκες περιβαλλοντικές σχέσεις ανάμεσα στους βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες που τον συνθέτουν. Μπορεί να γίνει πόλος έλξης για οικολογικό τουρισμό και για μεγάλες οικονομικές δραστηριότητες, αρκεί να παρθούν έγκαιρα όλα εκεί- να τα μέτρα που να βοηθήσουν στην έγκαιρη αποκατάσταση της προ πολλών ετών διαταραγμένης περιβαλλοντικής του ισορροπίας.

*Ο Βαγγέλης Ζάμπας είναι: Φυσικός - Τεχνολόγος Γεωπονίας - Μ.Sc. Περιβαλλοντικής Αγροχημείας