Τα μνημεία είναι η ψυχή της πόλης
Του: Σταύρου Μπένου*

Τα δύο θέατρα και ο ναός του Απόλλωνα είναι οι θησαυροί
που συνδέουν τη σημερινή Άρτα με την αρχαία Αμβρακία.
Το πολιτιστικό σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ
τους έχει θέσει υπό την προστασία του.

Σφιχταγκαλιασμένα κρατά η Άρτα τους δυο της θησαυρούς. Τα δυο αρχαία θέατρά της. Το μικρό θέατρο της Άρτας βρίσκεται στο κέντρο της σύγχρονης πόλης της Άρτας και είναι το μικρότερο από τα αρχαία ελληνικά θέατρα, που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στον ελλαδικό χώρο.

Το μεγαλύτερο τμήμα του μνημείου ήρθε στο φως, στο πλαίσιο σωστικών αρχαιολογικών ερευνών, το 1976, από τον Ηλία Ανδρέου. Για την ταύτισή του ο ανασκαφέας στηρίχθηκε στη μαρτυρία του Διονυσίου Αλικαρνασσέως, για την ύπαρξη δύο θεάτρων στην Αμβρακία της εποχής του Πύρρου, εποχή κατά την οποία η πόλη γνώρισε τη μεγαλύτερη οικονομική, οικιστική και καλλιτεχνική ανάπτυξη.

Το σημαντικότερο από τα κινητά ευρήματα στο χώρο είναι ένας χρυσός στατήρας του Φιλίππου Β΄, το πρώτο χρυσό νόμισμα που βρέθηκε σε ανασκαφές στην Ήπειρο. Η σημερινή κατάσταση διατήρησης του μικρού Θεάτρου είναι εξαιρετικά εντυπωσιακή. Ίσως αυτό να έλαβε υπόψη και η αρμόδια Υπηρεσία του ΥΠΠΟ όταν το 1976 προχώρησε σε απαλλοτρίωση τόσο του οικοπέδου που εντοπίστηκαν τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα του Θεάτρου όσο και των παρακείμενων σε αυτό, με σκοπό να ολοκληρωθεί η ανασκαφική έρευνα και να αποκαλυφθεί πλήρως το μνημείο. Δυστυχώς καμία έρευνα δεν έχει γίνει από τότε και ο χώρος χρησιμοποιείται καταχρηστικά ως χώρος στάθμευσης οχημάτων. Ωστόσο, προσβλέποντας σε μία μελλοντική συνεργασία με το Δήμο και την ολοκλήρωση των ανασκαφικών εργασιών και των απαιτούμενων μικρής κλίμακας στερεωτικών επεμβάσεων, το μικρό Θέατρο θα είναι έτοιμο υποδεχθεί το κοινό του με μία ολοκληρωμένη και σίγουρα διαφορετική μορφή από αυτή που παρουσιάζει σήμερα.

Ανάμεσα από τα δύο Θέατρα της αρχαίας πόλης και στο κέντρο της σύγχρονης βρίσκεται ο ναός του Απόλλωνα, που ήρθε στο φως το 1964 κατά τη διάρκεια σωστικής αρχαιολογικής έρευνας. Πρόκειται για περίπτερο ναό δωρικού ρυθμού με πρόναο και επιμήκη σηκό. Στο βάθος του σηκού υπάρχει τριμερές βάθρο για τη στήριξη του αγάλματος ή του συμβόλου της λατρευόμενης θεότητας. Δυστυχώς το μνημείο σώζεται μόνο σε μικρό ύψος. Το πιο σημαντικό εύρημα που έδωσε και τη χρονολόγηση στο ναό, γύρω στο 500π.Χ., ήταν ένα πώρινο δωρικό κιονόκρανο. Ο ναός ταυτίζεται με το σημαντικότερο ιερό της Αμβρακίας, αφιερωμένο στη λατρεία του Απόλλωνα Πύθιου Σωτήρα. Στην ταύτιση μας οδήγησε μία ενεπίγραφη στήλη που βρέθηκε στον περίβολο του ναού και αναφέρεται στον καθορισμό των ορίων μεταξύ Αμβρακίας και Χαράδρου (της σημερινής Φιλιππιάδας) και χρονολογείται στο 2ο αι. π. Χ. Το Μεγάλο Θέατρο. Τα αρχιτεκτονικά του κατάλοιπα εντοπίστηκαν το 1981-1982 κατά την διάρκεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας στην πόλη της Άρτας από την ανασκαφέα Π. Καρατζένη.

Η εικόνα που έχουμε για το μνημείο είναι αρκετά αποσπασματική καθώς το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται κάτω από παρακείμενες του οικοπέδου οικοδομές αλλά και το οδόστρωμα σύγχρονου δρόμου. Χρονολογείται στα τέλη του 4ου με αρχές του 3ου αι. π. Χ. Δυστυχώς τα μοναδικά στοιχεία που διαθέτουμε σήμερα για το Μεγάλο Θέατρο είναι κάποιες βάσεις εδωλίων, τμήμα της ορχήστρας και του στυλοβάτη του προσκηνίου και φαίνεται ότι το σημαντικό αυτό μνημείο ασφυκτιά μέσα στις κατασκευές της «σύγχρονης» πόλης και οι περαιτέρω έρευνες για την ανάδειξή του φαντάζουν ουτοπικές.

Εδώ θα πρέπει να σταθώ στον ενθουσιασμό και τη μεγάλη προθυμία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Άρτας και του Δήμου Αρταίων να συμμετάσχουν στην προσπάθεια ανάδειξης του Μικρού Θεάτρου της πόλης. 

Μια καλή συνεργασία ανάμεσα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και το «ΔΙΑΖΩΜΑ» θα προωθήσει όχι μόνο τη διαδικασία ανάδειξης του Μικρού θεάτρου, αλλά και την προοπτική δημιουργίας αρχαιολογικού περίπατου στα τρία αυτά μνημεία της πόλης ύστερα βέβαια και από τις κατάλληλες πολεοδομικές παρεμβάσεις.

Για το «ΔΙΑΖΩΜΑ» η κίνηση αυτή έχει μεγάλη σημασία και αποκτά μια ιδιαίτερη βαρύτητα αφού η Τοπική Αυτοδιοίκηση συμμετέχει ενεργά και λειτουργεί ως καταλύτης για την κινητοποίηση και άλλων αρμόδιων φορέων, των πολιτών και της τοπικής κοινωνίας, των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και του «ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ».

Το «ΔΙΑΖΩΜΑ» ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο που ήδη μετρά 400 μέλη (από τον πνευματικό χώρο, από την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και απλούς και ευαισθητοποιημένους πολίτες) κύρια αποστολή του έχει τη συμβολή στην προστασία και την ανάδειξη των αρχαίων χώρων θέασης και ακρόασης (θεάτρων, ωδείων, σταδίων, αμφιθεάτρων), καθώς και στη διάδοση των αξιών της πολιτιστικής κληρονομιάς σε συνδυασμό με την ανάπτυξη και την προβολή της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας. Παράλληλα, προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τις οικονομικές δυνάμεις της χώρας και τους απλούς πολίτες για την υποστήριξη των σπουδαίων αυτών μνημείων. Συμβολικά για το κάθε θέατρο ξεχωριστά το «ΔΙΑΖΩΜΑ» θα ανοίξει έναν «ηλεκτρονικό κουμπαρά», όπου θα υποδέχεται με τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια και θα αξιοποιεί με χρηστή διαχείριση τις χορηγίες και τις δωρεές για τα αρχαία θέατρα.

*Ο Σταύρος Μπένος είναι: πρώην Υπουργός Πολιτισμού και νυν Πρόεδρος του Σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ