Υπάρχει συχνά η εντύπωση ότι η ελληνική λογοτεχνία, ακολουθώντας το γενικότερο ρου των πραγμάτων, βρίσκεται σε κάποιου είδους «κρίση». Άνθρωποι που ούτε μας γνωρίζουν ούτε και μας διαβάζουν, μας μετρούν και μας βγάζουν λειψούς, χαμηλότερους των προσδοκιών τους. Ωστόσο, ποτέ πριν στο παρελθόν η ελληνική πεζογραφία δεν ήταν τόσο πλούσια, τόσο πολυτασική, τόσο σύνθετη. Μέσα στις σελίδες της, έστω αποσπασματικά, βρίσκει κανείς εικόνες μιας ζωής αληθινής και πάλουσας, σε αντίθεση με τις «κομμένες κεφαλές» του τηλεοπτικού δέκτη.
 
Ο Βασίλης Γκουρογιάννης, με το «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή» (Μεταίχμιο) βάζει το δάχτυλο επί των τύπων των ήλων στην πληγή του κυπριακού δράματος – και μάλιστα από μια πλευρά που κανείς μέχρι σήμερα δεν τολμούσε να αγγίξει: Την ιστορία των βετεράνων Ελλήνων στρατιωτών που πολέμησαν στην Κύπρο, κατά τη διάρκεια των δύο επάλληλων τουρκικών εισβολών. Φέρνει στο φως το δικό μας, ελληνικό, καλά κρυμμένο «βιετνάμ», μαζί με όλα τα συλλογικά τραύματα ή μυθεύματα που δεν τολμάμε να αγγίξουμε. Ένα από τα πιο πειστικά και ολοκληρωμένα μυθιστορήματα των τελευταίων χρόνων.
 
Σε εντελώς διαφορετικό ύφος, ο Χρήστος Χωμενίδης μεταφράζει στη δημοτική το ομηρικό «έπεα πτερόεντα», πρόδρομο του λατινικού «verba Volant» κι επιχειρεί μιαν επανασύνδεση με το μεγάλο ρεύμα των συλλογικών μύθων και αφηγήσεων. Κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματός του «Λόγια φτερά» (Εστία) ο παππούς του Ομήρου, ο Τήνελλος, πρόσωπο βέβαια επινοημένο μα όχι αναγκαστικά λιγότερο πραγματικό από τον Όμηρο – η ύπαρξη του οποίου ούτως ή άλλως αμφισβητείτε.
 
Σε παραπλήσιο ιστορικό πλαίσιο με τον Χωμενίδη, χωρίς κι αυτό να είναι με την αυστηρή έννοια Ιστορικό μυθιστόρημα, είναι το νέο βιβλίο του Χρήστου Χαρτοματσίδη «Μια εταίρα εξομολογείται» (Ελληνικά Γράμματα). Συγκεκριμένα, κάπου μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, αφού το στόρι πυροδοτείται από τον παράνομο δεσμό ανάμεσα στον Αλκιβιάδη και τη βασίλισσα της Σπάτης Τιμαία, καρπός του οποίου υπήρξε ο Λεωτυχίδας. Έρωτες και πάθη, αλλά και πολιτικές συνομωσίες, είναι η αφορμή για ένα παράξενο βιβλίο που προσπαθεί να ισορροπήσει συνταιριάζοντας παράταιρα καμιά φορά υλικά.
 
Μεταξύ μύθου και σύγχρονης πραγματικότητας κινείται και ο Νίκος Κουνενής, ένας από τους ελάχιστους συνειδητούς σατυρικούς συγγραφείς μας. Έχοντας τον Ροΐδη ως προπάτορα, ο Κουνενής δεν διστάζει στο «Ο μύθος του Ηρακλή Σπίλου» (Μεταίχμιο) να κινηθεί σε πιο τολμηρά χωράφια, όπως το απαιτεί άλλωστε η κατά πολύ πιο ευτράπελη εποχή μας. Εδώ, η δολοφονία ενός τηλεοπτικού μεγαλοδημοσιογράφου γίνεται η αφορμή για ένα γαϊτανάκι παρεξηγήσεων που έχουν πάντοτε στο κέντρο τους τον ιδιαίτερο κόσμο ή υπόκοσμο της ελληνικής ιδιωτικής τηλεόρασης. Φτιάχνοντας μια παρωδία των άθλων του Ηρακλή, και βάζοντας τον δημοσιογράφο Σπίλο στο ρόλο του «υπερήρωα», ο Κουνενής καταφέρνει να βγάζει γέλιο μέσα από καταστάσεις που φλερτάρουν με τον απόλυτο σουρεαλισμό.
 
Η Αθηνά Κακούρη, με δόκιμη θητεία στο αστυνομικό μυθιστόρημα, κάνει μια παράλληλη καριέρα σε μυθιστορήματα με ιστορικό υπόβαθρο, μέσα στο οποίο κινεί συχνά έναν πολυπρόσωπο κι αντιπροσωπευτικό της εποχής θίασο. Με το «Ξιφίρ Φαλέρ» παραμένει στα χρόνια του μεσοπολέμου, με την Ελλάδα μετέωρη για το αν θα αναμιχθεί στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Κι εδώ, όπως και στα προηγούμενα, η Κακούρη στήνει πειστικές αναπαραστάσεις της εποχής, φτιάχνει ήρωες που τους χαρακτηρίζει η μεγάλη κινητικότητα, μεριμνώντας ταυτόχρονα ώστε η ιστορία της να «αντηχεί» στα σημερινά δρώμενα.
 
Βραβευμένη ως πρωτοεμφανιζόμενη πεζογράφος στα βραβεία «Διαβάζω» με το εμβληματικό «Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε» (Πόλις), η Νίκη Αναστασέα δεν κατάφερε με το δεύτερο βιβλίο της να συνεγείρει ομόθυμες αντιδράσεις. Στο «Οι μικρές απολαύσεις του κυρίου Ευαγγελινού» (Κέδρος), το τρίτο «κατά συρροήν» μυθιστόρημά της, φλερτάρει με το αστυνομικό μυθιστόρημα, ωστόσο μονάχα στο σκέλος της ύπαρξης πτώματος, φόνου, κι άρα και δολοφόνου. Κατά τα λοιπά, το συγγραφικό βάρος φαίνεται να δίνεται περισσότερο στους χαρακτήρες και στα πάθη τους.
 
Από την άλλη, ο Μιλτιάδης Χατζόπουλος έχει ζηλευτό βιογραφικό: Μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, Διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας και Αντιπρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, έχει στη φαρέτρα του είκοσι τόμους επιγραφικών συλλογών, μονογραφιών και συλλογικών έργων, και περισσότερες από εκατό μικρότερες επιστημονικές συμβολές. Το «Εν μέρει ελληνίζων» (Εστία), παράφραση του καβαφικού «εν μέρει χριστιανίζων», του ποιήματος που παρατίθεται ως μότο στην αρχή του βιβλίου, είναι το πρώτο του μυθιστόρημα. Η ιστορία λαμβάνει χώρα την ταραγμένη περίοδο του αντιβρετανικού αγώνα, στην Κύπρο. Άλλα ενδιαφέροντα βιβλία της σεζόν: Το «Απέραντα άδειο σπίτι» (Κέδρος) του Βαγγέλη Ραπτόπουλου, ένα σπονδυλωτό αφήγημα, που έχει ως σημείο αναφοράς έναν επινοημένο από τον ίδιο γεωγραφικό τόπο: Το παραθαλάσσιο θέρετρο Λίμνη Αχαΐας. Επίσης: Επανακυκλοφόρησε, τρία χρόνια μετά, το καλύτερο ίσως μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου. Το «Η μανία με την Άνοιξη» εκτυλίσσεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ένα νησί που δεν κατονομάζεται (θυμίζει ωστόσο τα μάλα την Ικαρία), οι κάτοικοι του οποίου έχουν ορισμένες παράξενες για τα δυτικά ήθη συνήθειες, δίνοντας αφορμή στον συγγραφέα για ένα σχόλιο, ή καλύτερα μια ανατομία, του ελληνικού τρομοκρατικού φαινομένου.
 
Ακόμη, καινούργια συλλογή διηγημάτων από τον Ανδρέα Μήτσου «Η ελεημοσύνη των γυναικών» (Καστανιώτης), καθώς κι ένα πολύ ενδιαφέρον πολιτικό αστυνομικό μυθιστόρημα από την Μαρλένα Πολιτοπούλου («Η μνήμη της πολαρόιντ», Μεταίχμιο). Και βέβαια, αναμένεται οσονούπω το καινούργιο μυθιστόρημα της Ζατέλη.
*Ο Κώστας Κατσουλάρης
είναι συγγραφέας και βιβλιοκριτικός.
kostas.katsoularis@gmail.com