Ο Δημήτρης Νόλλας δεν βγάζει συχνά βιβλία, κι όταν το κάνει συνήθως δεν έχουν μεγάλη εμπορική απήχηση. Συγγραφέας δυσκατάτακτος, ιδιόρρυθμος, βρίσκει καλύτερα τον εαυτό του στη μικρή φόρμα, ή και στη νουβέλα. Βασική συνιστώσα στη θεματολογία του, η έννοια του άλλου, του απόσκομου, του αποσυνάγωγου, του διαφορετικού. Μοιραία, στις διάφορες εκδοχές του συναντάμε και αυτή του μετανάστη – του πλέον συνήθους «άλλου» της σύγχρονης λογοτεχνίας.

Βγαλμένη από τα δελτία ειδήσεων μοιάζει η αρχική ιδέα της σύντομης αυτής νουβέλας, αφού η ιστορία ξεκινάει με το ναυάγιο ενός σαπιοκάραβου γεμάτου λαθρομετανάστες κοντά στις ακτές μη κατανομασμένου αιγαιοπελαγίτικου νησιού. Όπως συμβαίνει συχνά και στην πραγματικότητα, τραγική είναι η κατάληξη για τους δυστυχείς που επέβαιναν στο μότορσιπ, με την εξαίρεση μιας γυναίκας και του μωρού της αδελφής της. Η Ασμάτ, όπως είναι το όνομά της, θα παραμείνει τελικά στο νησί, συνάπτοντας ερωτική σχέση με τον Ρήγα, τον λιμενικό που την έσωσε, ο οποίος ωστόσο είναι αρραβωνιασμένος, για λόγους συμφέροντος ή συμβατικότητας, με μια ντόπια.

Η ιστορία πυροδοτείται όταν γίνεται γνωστός ο μυστηριώδης θάνατος της Ασμάτ, οπότε και αρχίζει ένα γαϊτανάκι υποψιών και ενοχών ανάμεσα στα βασικά πρόσωπα του δράματος. Ο μπανιστιρτζής υπολιμενάρχης, ο επονομαζόμενος και «Μπάντμαν», όχι και τόσο κακός όμως στο βάθος· ο μηχανικός που τυφλώθηκε από έκρηξη στο λεβητοστάσιο, φιγούρα υποβλητική μα και λιγάκι φοβιστική· η συμβατική αρραβωνιαστικιά, ο παπάς, άλλοι νησιώτες. Ο Νόλλας, βάζει μάλιστα το δυσάρεστο γεγονός να λαμβάνει χώρα τις μέρες της Αποκριάς, η οποία στο συγκεκριμένο νησί έχει αρκετά διονυσιακό χαρακτήρα, στοιχείο που εξάπτει κι άλλο τα πνεύματα, φέρνοντας στην επιφάνεια τις ανεπάρκειες και τις κρυφές επιθυμίες των ανθρώπων του χωριού. Στο τέλος, ο θάνατος της Ασμάτ μένει μετέωρος ανάμεσα στο φόνο και στην αυτοκτονία, αλλά πια δεν έχει σημασία: Η πάλαι ποτέ κοινότητα του νησιού είναι ήδη αποσαρθρωμένη. Ο εχθρός, ο άλλος, είναι εδώ και καιρό μέσα από τα τείχη.

Ο Νόλλας στήνει την ιστορία του με μαεστρία, εμπιστευόμενος την εξιστόρηση σε έναν εξωδιηγητικό αφηγητή, που απλώς άκουσε την ιστορία, εντάσσοντάς την έτσι στο πλαίσιο μιας προφορικής παράδοσης, στην οποία ιστορίες και μύθοι διαπλέκονταν δημιουργικά, καθρεφτίζοντας τους φόβους και τις προσδοκίες της κοινότητας. Να παρατηρήσουμε, τέλος, ότι παρά τον σύγχρονο και ανοιχτό τρόπο με τον οποίο είναι αρθρωμένη η ιστορία του Νόλλα, ο τίτλος “Ναυαγίων πλάσματα” παραπέμπει στο διήγημα του Παπαδιαμάντη “Ναυγαγίων Ναυάγια”. Αλλά και τα ίδια τα πρόσωπα θυμίζουν χαρακτήρες του Σκιαθίτη συγγραφέα, χωρίς βέβαια το σύνολο να χάνει την αυτοτέλειά του.

Νέες κυκλοφορίες
Η άνοιξη ωστόσο μπήκε για τα καλά, και πολλές και ενδιαφέρουσες είναι οι νέες κυκλοφορίες στην ελληνική πεζογραφία, βιβλία που τα περισσότερα βγήκαν μετά το Πάσχα. Από αυτά, ξεχωρίζει το νέο μυθιστόρημα του Βασίλη Γκουρογιάννη «Κόκκινο στην πράσινη γραμμή», μια τολμηρή κι ενδιαφέρουσα μυθιστορηματική σύνθεση με θέμα την τραγωδία της Κύπρου και τους αγνοούμενους. Σε άλλο ύφος, το τρίτο κατά σειρά μυθοπλαστικό βιβλίο του καυστικού Νίκου Κουνενή («Ο μύθος του Ηρακλή Σπήλου») αλλά και το καινούργιο αστυνομικό μυθιστόρημα της Μαριλένας Πολιτοπούλου «Η μνήμη της πολαρόιντ» (και τα τρία από το Μεταίχμιο). Καινούργιο βιβλίο έχει εδώ και κάνα μήνα και η Αργυρώ Μαντόγλου («Όλα στο μηδέν», Ελληνικά Γράμματα), αυτές τις μέρες κυκλοφορεί μυθιστόρημα από τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο, ενώ μέσα στο μήνα νέα εμφάνιση θα κάνει και ο Νίκος Δαββέτας. Επίσης: Διηγήματα από τον Ανδρέα Μήτσου («Η ελεημοσύνη των γυναικών», Καστανιώτης), μυθιστόρημα από την Πόλυ Μηλιώρη («Πάντοτε είναι αργά», Ψυχογιός), ενώ σύντομα προβλέπεται να κυκλοφορήσει από τον Καστανιώτη το πολυαναμενόμενο δεύτερο μέρος της τριλογίας της Ζυράννας Ζατέλη. Κι αυτά είναι μονάχα τα... ορεκτικά.

*Ο Κώστας Κατσουλάρης είναι συγγραφέας και βιβλιοκριτικός.
kostas.katsoularis@gmail.com