Στις ευρωεκλογές της 7ης Ιουνίου,

για την ανάδειξη των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2009-2014),

οι περισσότεροι Έλληνες, ίσως, να έχουν ήδη αποφασίσει

ποιό κόμμα θα ψηφίσουν.

Ωστόσο δεν είναι καθόλου βέβαιο οτι οι ίδιοι

γνωρίζουν και πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση,

στην οποία η Ελλάδα είναι μέλος από το 1981.

Προς απόδειξη του παραπάνω συλλογισμού παραθέτουμε δύο ερωτήσεις.

Μια εύκολη και μια δύσκολη.

Πρώτη ερώτηση: πόσα είναι τα μέλη-κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Αν απαντήσετε 27, τότε κάτι έχετε ακούσει για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Δεύτερη ερώτηση: ποιές είναι οι πολιτικές ομάδες στο Ευρωπαϊκό

Κοινοβούλιο;

Αν δεν γνωρίζετε την απάντηση, τότε, ίσως, να χρειαστεί

να διαβάσετε το άρθρο που ακολουθεί.

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ομοσπονδία, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ούτε είναι απλώς ένας οργανισμός συνεργασίας μεταξύ κυβερνήσεων, όπως τα Ηνωμένα Έθνη. Στην πραγματικότητα, είναι μοναδική στον κόσμο. Οι χώρες που αποτελούν την Ένωση (τα «κράτη μέλη» της) συνεχίζουν να

είναι ανεξάρτητα κυρίαρχα έθνη, αλλά συνενώνουν τις εθνικές κυριαρχίες τους ούτως ώστε να αποκτήσουν ισχύ και παγκόσμια επιρροή την οποία καμία δεν θα μπορούσε να έχει μόνη της.

Ο συγκερασμός αυτός των εθνικών κυριαρχιών σημαίνει πρακτικά ότι τα κράτη μέλη μεταβιβάζουν ορισμένες από τις εξουσίες λήψης αποφάσεων που διαθέτουν σε κοινά θεσμικά όργανα τα οποία έχουν συσταθεί από τα ίδια, ούτως ώστε οι αποφάσεις για συγκεκριμένα θέματα κοινού ενδιαφέροντος να μπορούν να λαμβάνονται δημοκρατικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

 

 

ΠΩΣ Η ΕΝΩΣΗ ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων της Ένωσης συμμετέχουν τα τρία κύρια θεσμικά όργανα:

• το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ), το οποίο αντιπροσωπεύει τους πολίτες της Ένωσης και εκλέγεται άμεσα από αυτούς

• το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο αντιπροσωπεύει τα μεμονωμένα κράτη μέλη

• η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθήκον της οποίας είναι να προασπίζει τα συμφέροντα της Ένωσης συνολικά.

Αυτό το «θεσμικό τρίγωνο» παράγει τις πολιτικές και τους νόμους που ισχύουν σε όλη την Ένωση. Κατ’αρχήν, η Επιτροπή είναι εκείνη που προτείνει νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία, αλλά το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο είναι εκείνα που την εγκρίνουν. Στη συνέχεια, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη υλοποιούν τη νέα νομοθεσία και η Επιτροπή την επιβάλλει.

Οι κύριες μορφές νομοθεσίας της ΕΕ είναι οι οδηγίες και οι κανονισμοί. Οι κανόνες και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην Ένωση θεσπίζονται από τις συνθήκες. Κάθε πρόταση νέου ευρωπαϊκού νόμου βασίζεται σε συγκεκριμένο άρθρο της συνθήκης, που αναφέρεται ως η «νομική βάση» της πρότασης. Αυτό καθορίζει ποια νομοθετική διαδικασία πρέπει να εφαρμοσθεί. Οι τρεις κύριες διαδικασίες είναι «διαβούλευση», «σύμφωνη γνώμη» και «συναπόφαση»

 

 

ΤΑ ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

1. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι το εκλεγόμενο όργανο που αντιπροσωπεύει τους πολίτες της ΕΕ. Ασκεί πολιτική εποπτεία στις δραστηριότητες της ΕΕ και συμμετέχει στη νομοθετική διαδικασία. Από το 1979, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΜΕΚ) εκλέγονται άμεσα, με καθολική ψηφοφορία, κάθε πέντε έτη.

 

Αριθμός μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανά χώρα, 2007-09

Αυστρία 18 - Βέλγιο 24 - Βουλγαρία 18 - Γαλλία 78 - Γερμανία 99 - Δανία14 - Ελλάδα 24 - Εσθονία 6 - Ηνωμένο Βασίλειο 78 - Ιρλανδία 13 - Ισπανία 54 - Ιταλία 78 - Κάτω Χώρες 27 - Κύπρος 6 - Λετονία 9 - Λιθουανία 13 - Λουξεμβούργο 6 - Μάλτα 5 - Ουγγαρία 24 - Πολωνία 54 - Πορτογαλία 24 - Ρουμανία 35 - Σλοβακία 14 - Σλοβενία 7 - Σουηδία 19 - Τσεχική Δημοκρατία 24 - Φινλανδία 14 - Σύνολο 785

 

Συνήθως, οι σύνοδοι ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πραγματοποιούνται στο Στρασβούργο και οι οποιεσδήποτε έκτακτες σύνοδοι στις Βρυξέλλες. Το Κοινοβούλιο έχει 20 επιτροπές, οι οποίες διεκπεραιώνουν το προπαρασκευαστικό έργο για τις συνόδους ολομέλειας και ορισμένες πολιτικές ομάδες που συνήθως συνεδριάζουν στις Βρυξέλλες. Η Γενική Γραμματεία εδρεύει στο Λουξεμβούργο και τις Βρυξέλλες.

Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έχουν από κοινού την ευθύνη για την έγκριση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο μπορεί να απορρίψει τον προτεινόμενο προϋπολογισμό, όπως έχει κάνει αρκετές φορές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ολόκληρη η διαδικασία του προϋπολογισμού πρέπει να ξεκινήσει από την αρχή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλλει το σχέδιο του προϋπολογισμού, το οποίο στη συνέχεια συζητείται στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Το Κοινοβούλιο έχει κάνει πλήρη χρήση της εξουσίας του στον τομέα του προϋπολογισμού για να επηρεάσει τις πολιτικές αποφάσεις της ΕΕ.

Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασκεί δημοκρατικό έλεγχο επί της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει το δικαίωμα να αποπέμψει την Επιτροπή ψηφίζοντας πρόταση δυσπιστίας εις βάρος της. Για την απόφαση αυτή απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων. Ελέγχει, επίσης, την τρέχουσα διαχείριση των πολιτικών της ΕΕ υποβάλλοντας προφορικές και γραπτές ερωτήσεις στην Επιτροπή και το Συμβούλιο. Τέλος, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υποβάλλει έκθεση στο Κοινοβούλιο σχετικά με τις αποφάσεις που λαμβάνει το Συμβούλιο.

 

2. ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (γνωστό και ως Συμβούλιο Υπουργών) είναι το κύριο θεσμικό όργανο της ΕΕ με αρμοδιότητα λήψης αποφάσεων. Κάθε κράτος μέλος της ΕΕ ασκεί εκ περιτροπής την προεδρία του Συμβουλίου για ένα εξάμηνο. Σε κάθε σύνοδο του Συμβουλίου συμμετέχει ένας υπουργός από κάθε χώρα της ΕΕ. Το ποιοι υπουργοί παρευρίσκονται σε κάθε συνεδρίαση εξαρτάται από το θέμα της ημερήσιας διάταξης: εξωτερική πολιτική, γεωργία, βιομηχανία, μεταφορές, περιβάλλον, κ.λπ.

Το Συμβούλιο έχει νομοθετική εξουσία, την οποία ασκεί από κοινού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σύμφωνα με τη ‘διαδικασία συναπόφασης’. Επιπλέον, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο έχουν από κοινού την ευθύνη για την έγκριση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Επίσης, το Συμβούλιο συνάπτει διεθνείς συμφωνίες που έχει διαπραγματευτεί η Επιτροπή.

Σύμφωνα με τις Συνθήκες, το Συμβούλιο λαμβάνει τις αποφάσεις του είτε με απλή πλειοψηφία, είτε με ‘ειδική πλειοψηφία’, είτε με ομοφωνία, ανάλογα με το θέμα της απόφασης.

Για σημαντικά θέματα, όπως η τροποποίηση των Συνθηκών, η θέσπιση μιας νέας κοινής πολιτικής ή η έγκριση προσχώρησης μιας νέας χώρας στην Ένωση, το Συμβούλιο πρέπει να αποφασίζει ομόφωνα.

Στις περισσότερες από τις υπόλοιπες περιπτώσεις, απαιτείται ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία. Αυτό σημαίνει ότι μια απόφαση του Συμβουλίου εγκρίνεται αν συγκεντρώσει υπέρ της έναν καθορισμένο ελάχιστο αριθμό ψήφων. Ο αριθμός των ψήφων που αντιστοιχεί σε κάθε χώρα της ΕΕ αντανακλά σε γενικές γραμμές το μέγεθος του πληθυσμού της.

Αριθμός ψήφων που διαθέτει κάθε χώρα στο Συμβούλιο

Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο 29 - Ισπανία και Πολωνία 27 - Ρουμανία 14 - Κάτω Χώρες 13 - Βέλγιο, Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα, Ουγγαρία και Πορτογαλία 12 - Αυστρία, Βουλγαρία και Σουηδία 10 - Δανία, Ιρλανδία, Λιθουανία, Σλοβακία και Φινλανδία 7 - Εσθονία, Κύπρος, Λετονία, Λουξεμβούργο και Σλοβενία 4 - Μάλτα 3 - Σύνολο: 345

Για να επιτευχθεί ειδική πλειοψηφία απαιτούνται τουλάχιστον 255 από τις 345 ψήφους (73,9%).

Επιπλέον:

• η πλειοψηφία των κρατών μελών (σε μερικές περιπτώσεις τα δύο τρίτα) πρέπει να εγκρίνει την απόφαση, και

• οποιοδήποτε κράτος μέλος μπορεί να ζητήσει να επιβεβαιωθεί ότι οι θετικές ψήφοι αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 62% του συνολικού πληθυσμού της Ένωσης.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνέρχεται, καταρχήν, τέσσερις φορές το χρόνο. Στις συνόδους του προεδρεύει ο πρόεδρος ή ο πρωθυπουργός του κράτους που ασκεί την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμμετέχει ως πλήρες μέλος.

Με τη συνθήκη του Μάαστριχτ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανακηρύχθηκε επίσημα σε όργανο που χαράζει τις βασικές πολιτικές της Ένωσης και ανατέθηκε σε αυτό η εξουσία να ρυθμίζει τα δύσκολα ζητήματα για τα οποία δεν μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία οι υπουργοί που συνέρχονται στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επίσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αντιμετωπίζει επείγοντα διεθνή ζητήματα μέσω της κοινής εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ), η οποία επιτρέπει στην ΕΕ να εκφράζεται με μία φωνή όσον αφορά τα θέματα διπλωματίας.

3. Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι το τρίτο από τα θεσμικά όργανα που διευθύνουν και διοικούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα μέλη της διορίζονται για μια περίοδο πέντε ετών με συμφωνία ανάμεσα στα κράτη μέλη, η οποία υπόκειται στην έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η Επιτροπή είναι υπόλογη στο Κοινοβούλιο. Σημειώνεται ότι ολόκληρη η Επιτροπή οφείλει να παραιτηθεί, εάν το Κοινοβούλιο ψηφίσει πρόταση δυσπιστίας εναντίον της.

Από το 2004, η Επιτροπή αποτελείται από έναν Επίτροπο από κάθε κράτος μέλος. Η Επιτροπή χαίρει ενός ουσιαστικού βαθμού ανεξαρτησίας όσον αφορά την άσκηση των εξουσιών της. Αποστολή της είναι να προασπίζει το κοινό συμφέρον, που σημαίνει ότι δεν πρέπει να δέχεται υποδείξεις από καμία κυβέρνηση κράτους μέλους. Ως «θεματοφύλακας των Συνθηκών» οφείλει να διασφαλίζει την εφαρμογή των κανονισμών και των οδηγιών που εκδίδουν το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο στα κράτη μέλη. Σε αντίθετη περίπτωση, η Επιτροπή μπορεί να προσφύγει στο Δικαστήριο κατά οποιουδήποτε μέρους διαπράττει παράβαση προκειμένου να το υποχρεώσει να συμμορφωθεί με τη νομοθεσία της ΕΕ.

Ως το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, η Επιτροπή εκτελεί τις αποφάσεις που λαμβάνει το Συμβούλιο σε τομείς όπως η κοινή γεωργική πολιτική. Είναι υπεύθυνη για την άσκηση των κοινών πολιτικών της ΕΕ στους τομείς της έρευνας και της τεχνολογίας, της υπερπόντιας αναπτυξιακής βοήθειας, της περιφερειακής ανάπτυξης, κλπ. Επίσης, διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό για τη άσκηση των πολιτικών αυτών.

Η Επιτροπή στηρίζεται από μια δημόσια διοίκηση που αποτελείται από 36 γενικές διευθύνσεις (ΓΔ) και υπηρεσίες, οι οποίες εδρεύουν κυρίως στις Βρυξέλλες και το Λουξεμβούργο.

ΑΛΛΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΦΟΡΕΙΣ

Το Δικαστήριο

Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων με έδρα το Λουξεμβούργο, αποτελείται από έναν δικαστή από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ ο οποίος επικουρείται από οκτώ γενικούς εισαγγελείς. Τα μέλη του διορίζονται με κοινή συμφωνία των κυβερνήσεων των κρατών μελών για περίοδο έξι ετών. Η ανεξαρτησία τους είναι εγγυημένη. Αποστολή του Δικαστηρίου είναι να διασφαλίζει την τήρηση του δικαίου της ΕΕ και την ορθή ερμηνεία και εφαρμογή των Συνθηκών.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο

Το Ελεγκτικό Συνέδριο στο Λουξεμβούργο θεσπίστηκε το 1975. Αποτελείται από ένα μέλος από κάθε χώρα της ΕΕ που διορίζεται για διάστημα έξι ετών με συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών ύστερα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ελέγχει τη νομιμότητα και την κανονικότητα της πραγματοποίησης των εσόδων και δαπανών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εξακριβώνει τη χρηστή διαχείριση του προϋπολογισμού της.

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή

Όταν λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με κάποιους τομείς πολιτικής, το Συμβούλιο και η Επιτροπή ζητούν τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ). Τα μέλη της αντιπροσωπεύουν τις διάφορες ομάδες οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων που όλες μαζί συναποτελούν την «οργανωμένη κοινωνία των πολιτών» και διορίζονται από το Συμβούλιο για τετραετή θητεία.

Η Επιτροπή των Περιφερειών

Η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ), ιδρύθηκε με τη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτελείται από αντιπροσώπους περιφερειακής και τοπικής διακυβέρνησης που προτείνονται από τα κράτη μέλη και διορίζονται από το Συμβούλιο για τετραετή θητεία. Βάσει της Συνθήκης, το Συμβούλιο και η Επιτροπή οφείλουν να συμβουλεύονται την ΕτΠ για θέματα που αφορούν τις περιφέρειες και η ΕτΠ μπορεί επίσης να εκδίδει γνωμοδοτήσεις με δική της πρωτοβουλία.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), που εδρεύει στο Λουξεμβούργο, χορηγεί δάνεια και εγγυήσεις για την ενίσχυση των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών της ΕΕ και για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), που εδρεύει στη Φρανκφούρτη, είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση του ευρώ και της νομισματικής πολιτικής της ΕΕ (βλ. κεφάλαιο 7 «Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) και το ευρώ»).

Πηγή:Ευρωπαϊκή Ένωση