ΟΞΕΙΑ ΜΕΓΑΡΙΤΙΔΑ - ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣ ΠΑΝΕ ΜΕΓΑΡΟ

του Ντίνου Γιώτη

Πλέξαντες μηροίσι περί μηρούς - Ανακρέων, αρχαίος Έλληνας ποιητής

"'Αρτα, Χθες, Σήμερα, Αύριο" ετιτλοφορείτο η εκδήλωση που διοργάνωναν η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Άρτας και ο Δήμος Αρταίων το βράδυ της 14ης Μαρτίου 2009, στο Μέγαρο Μουσικής, στην Αθήνα. Δεν θα την έχανα με τίποτα, ακόμα και αν χρειαζόταν να αγοράσω την πρόσκληση στη μαύρη αγορά. Δεν χρειάστηκε όμως, αφού εξοικονόμησα εύκολα μια τέτοια στην συνέντευξη Τύπου που δόθηκε τρεις μέρες νωρίτερα στο βιβλιοπωλείο Ιανός. Που έγινε χωρίς τους δημοσιογράφους των μεγάλων εφημερίδων, τους διαπιστευμένους στο Υπουργείο Πολιτισμού. Πιθανόν η πρόσκλησή μου να ήταν μια από εκείνες που προοριζόταν για αυτούς.
Έτσι, με το μαγικό χαρτί ανά χείρας πέρασα την γυάλινη πόρτα του Μεγάρου. Με διακατείχε τρομερή περιέργεια και και μια μικρή αγωνία για αυτό που θα επακολουθούσε. Ίσως, επειδή το παιδί μπορεί να αφήνει την πόλη του, αλλά η (γενέθλια) πόλη ποτέ το παιδί.
Δεν επρόκειτο για καμία συναυλία κλασικής μουσικής, ούτε για καμία πρωτοποριακή θεατρική παράσταση που συνηθίζονται στο Μέγαρο και έλκουν ως μαγνήτης το φιλότεχνο αθηναϊκό κοινό. Αντιθέτως η πτωχή πλην τίμια Άρτα έβαλε τα καλά της και πήγε Μέγαρο. Ως απαστράπτουσα δεσποσύνη, έρριξε πάνω της μεταξωτά ιμάτια και κατηφόρισε στην πρωτεύουσα.Σκοπός της, αφενός μεν να δείξει τα βυζαντινά της κάλλη στους υπόλοιπους 'Ελληνες, αφετέρου δε να συγκινήσει το Μέγα Λογοθέτη του κράτους, προκειμένου αυτός να επιδείξει ενδιαφέρον για τα εγκατελειμμένα μνημεία της. Τώρα, εάν στη λαμπρή τελετή οι υπόλοιποι, πλην Αρτινών, Έλληνες καθώς και ο καθ΄ύλην αρμόδιος υπουργός Πολιτισμού απουσίαζαν, αυτό είναι μια άλλη (βυζαντινή) ιστορία.
Διασχίζω τη μεγάλη σάλα. Το φουαγιέ έχει γεμίσει με Αρτινούς του κέντρου και της περιφέρειας που ήρθαν ως επι τούτου για την ξεχωριστή αυτή ημέρα. Υπουργοί, βουλευτές, μητροπολίτες, νομάρχες, δήμαρχοι και υποψήφιοι όλων των προηγούμενων κατηγοριών, πρόεδροι πάσης φύσεως, κοσμικοί περπατούν πάνω στα καλογυαλισμένα μάρμαρα του Μεγάρου. Περνάω ανάμεσα στους καλοντυμένους καλεσμένους, χαιρετώ γνωστούς. "Πως από εδώ φίλτατε;" ρωτάω γνωστό δημοσιογράφο της Άρτας. “Άφησα τον παίδαρο, για να έρθω να δω το Μέγαρο" μου απαντάει αστειευόμενος. Είναι αλήθεια. Αρκετοί Αρτινοί, με αφορμή την εκδήλωση, έρχονταν για πρώτη φορά στο Μέγαρο Μουσικής. Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι επικοινωνιακά οι διοργανωτές είχαν κάνει μπίγκο. Όλοι θα έρχονταν στο Μέγαρο, ανεξαρτήτως αν η εκδήλωση ονομάζοταν "Άρτα, Χθές, Σήμερα, Αύριο" ή " Τάσος και Γκόλφω". Απόδειξη η μεγάλη ζήτηση για τις προσκλήσεις. Χρειαζόσουν μέσο για να βρεις μια πρόσκληση την τελευταία στιγμή και όσοι δεν τα κατάφεραν τα έβαζαν με τους διοργανωτές. Ακούγεται ο ήχος της έναρξης. Ωραία, ας πάμε να δούμε περί τίνος πρόκειται αυτή η πολυδιαφημισμένη εκδήλωση.
Τρείς ώρες αργότερα, κατευθύνομαι προς το μπαρ του φουαγιέ. Χρειάζομαι επειγόντως ένα ποτό.
"΄Εχουμε κλείσει κύριε" με ενημερώνει ο μπάρμαν, "μπορείτε να πάρετε μόνο νερό". Ας είναι και νερό σκέφτομαι και κατεβάζω με ευχαρίστηση μερικές γουλιές. Βλέπω τον κόσμο να αδειάζει σιγά-σιγά τη μεγάλη αίθουσα. Προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω τις εκφράσεις τους. Μάταια προσπαθώ να διακρίνω το υγρό βλέμμα της νοσταλγίας και της συγκίνησης στα πρόσωπά τους. Εκτός, ίσως, από αυτούς που συγκινήθηκαν από το λόγο του δημάρχου. Λόγος, που είχε από όλα: και Ποίηση και Σύζευξη και Αποχέτευση. Αν εξαιρέσω όλους εκείνοι που σε υπηρεσία ή με επιτήδευση επιδεικνύουν τον ενθουσιασμό τους, δυσκολεύομαι να καταλάβω τι σκέπτονται και πως αισθάνονται οι περισσότεροι. Ίσως επειδή δυσκολεύονται, όπως και εγώ να απαντήσουν τι ακριβώς ήταν αυτό που μόλις παρακολούθησαν. Προεκλογικές ομιλίες, επιστημονική διάλεξη, προβολή διαφανειών, συναυλία του Νίκου Παπακώστα;
Και αν ήταν για να βγάλουν τους πανηγυρικούς τους λόγους ο νομάρχης και ο δήμαρχος, γιατί χρειαζόταν να το κάνουν στο Μέγαρο και όχι στην Άρτα;
Και αν ήταν να παρακολουθήσουμε μια εκδήλωση μόνο για τα βυζαντινά μνημεία, τότε γιατί δεν γινόταν μια ημερίδα;
Και αν χρειαζόταν μια συναυλία, τότε γιατί να μην συμμετέχουν και άλλοι εκλεκτοί αρτινοί μουσικοί και γιατί να απουσιάζει η μουσική τοπική παράδοση;
Και αν θέλαμε να μιλήσουμε για όλα αυτά του τίτλου, τότε γιατί υπήρχε μόνο το μισό χθες, και καθόλου το σήμερα και το αύριο; Και αν στοχεύαμε στο όλον, τότε γιατί απουσίαζαν οι ήδη εξαγγελθείσες εκθέσεις βιβλίων Αρτινών συγγραφέων και ανάγλυφων των βυζαντινών μνημείων;
Υποψιάζομαι το αντεπιχείρημα. Μα, έπρεπε να γίνει κάτι μεγάλο και κεντρικό για να γνωστοποιήσουμε την κληρονομιά μας.
Πίνω και το υπόλοιπο νερό, καθώς αποχωρούν και οι τελευταίοι. Ωραία, σκέφτομαι. Σύμφωνοι. Αν έγινε για να συγκινήσουμε τον υπουργό Πολιτισμού, τότε που ήταν ο κ. Σαμαράς; Και αν έπρεπε να ειπωθεί κάτι από την κυβέρνηση, τότε γιατί δεν ειπώθηκε από τον παρόντα στην εκδήλωση αρτινό υφυπουργό Υγείας κ. Γιώργο Παπαγεωργίου, παρά μόνο εδόθη ο άχαρος ρόλος στον υφυπουργό Ανάπτυξης κ. Βλάχο; Και αν η εκδήλωση έγινε για να κάνουμε γνωστά τα μνημεία μας στους ξένους, τότε γιατί απουσίαζαν οι ξένοι; Και αν έγινε για να γράψουν τα μεγάλα ΜΜΕ για την Άρτα, τότε γιατί δεν γράφτηκε και δεν ειπώθηκε (σχεδόν) τίποτα; Απορίες αφελούς.
Ξανακοιτάζω το πρόγραμμα: “Άρτα, Χθές, Σήμερα, Αύριο” γράφει. Αναρωτιέμαι. Το Χθες;
Το χθες περιορίστηκε στη βυζαντινή περίοδο της πόλης μέσα από την παρουσίαση των βυζαντινών της μνημείων. Και μάλιστα μέσα από μια ομιλία του ακαδημαϊκού κ. Παναγιώτη Βοκοτόπουλου, αντικείμενο ίσως μιας επιστημονικής ημερίδας, που περισσότερο απευθυνόταν σε ένα ειδικό ακροατήριο και όχι στο πλατύ και ετερόκλητο κοινό του Μεγάρου. Ποιός θα άκουγε στο Μέγαρο τον εξαίρετο ακαδημαϊκό, που μαζί με τις αιχμές που άφησε για την εγκατάλειψη των μνημείων, να εξηγεί γιατί η Παναγία της Βλαχέρνας είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική;
Αμέσως μετά είδαμε ξανά ακριβώς τα ίδια βυζαντινά μνημεία (με ολίγη από Αμβρακία) σε μια συρραφή εικόνων που περισσότερο θύμιζε slideshow, παρά ντοκιμαντέρ που φιλοδοξεί να αναδείξει τον πολιτιστικό πλούτο της περιοχής.
Πέρασε σχεδόν μιάμιση ώρα και η βαρεμάρα άρχισε να απλώνεται στην κατάμεστη αίθουσα.
Το σήμερα; Ο νομάρχης κ. Γιώργος Παπαβασιλείου, στην ομιλία του, παραδέχεται και ομολογεί ότι τα μνημεία της Άρτας είναι κλειστά. Όμως, όπως λέει και η γνωστή διαφήμιση "No Martini, no Ρarty". Παράλληλα ο κ. νομάρχης δεν παραλείπει να χαρακτηρίσει την βραδιά "ως κορυφαία εκδήλωση πολιτισμού". Καλά τώρα.
Ο δήμαρχος κ. Πάνος Οικονομίδης, αφού πρώτα εξέφρασε την ιερή οργή του για τους υπεύθυνους -που φυσικά ζουν εκτός Άρτας- σε μια αποστροφή του εκτενούς απολογιστικού λόγου του λέει και το εξής: "Η Άρτα είναι τόπος και τρόπος ζωής". Καλά, τόπος, το καταλαβαίνω, τον επιλέγεις και πας εκεί και εγκαθίστασαι. Αλλά και τρόπος; δηλαδή, όπως λέμε αμερικάνικος τρόπος ζωής; αν και γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Άρτα, έσπαγα το κεφάλι μου όλο το βράδυ για να ανακαλύψω τι είναι αυτός ο "artinos way of life".
Το εύκολο είναι να κατονομάζεις τον υπεύθυνο, το ζήτημα όμως είναι εσύ τι κάνεις τόσα χρόνια. Θέλει τέχνη, πράγματι, να μιλάς για το σήμερα της Άρτας, από την σκοπιά του ουδέτερου παρατηρητή, ως να μην φέρεις καμία ευθύνη γιά όσα καταπληκτικά συμβαίνουν: Το Κάστρο παραμένει κλειστό τα τελευταία 16 χρόνια. Το Μουσείο δεν έχει προσωπικό για να ανοίξει. Η Παρηγορήτρια κινδυνεύει να πέσει. Το Γεφύρι, τόπος σκουπιδιών, γεφυρώνει τις περισσότερες μέρες του χρόνου έναν στεγνό Άραχθο. Το Ιμαρέτ, ως αλλόθρησκο μνημείο, πνίγεται μέσα στη βλάστηση και την αδιαφορία. Οι ελάχιστες θέσεις της αρχαίας Αμβρακίας - που υπέστη μια δεύτερη καταστροφή μετά τους Ρωμαίους, από τους Νεοέλληνες- ασφυκτιούν μέσα στον οικοδομικό ιστό της σύγχρονης πόλης. Ένα παράδειγμα: ο ναός του Πυθίου Απόλλωνα θυμίζει οικόπεδο για αντιπαροχή και σε καμία περίπτωση το λατρευτικό κέντρο της αρχαίας Αμβρακίας. Η σύγχρονη πόλη κτίστηκε και συνεχίζεται να κτίζεται με τον πλέον ακαλαίσθητο τρόπο, με την ευθύνη φυσικά των τοπικών αρχόντων...
Όσο για το αύριο; αφήστε το για αύριο καλύτερα...
Τρίτο μέρος, η συναυλία. Τι να πω...όλοι οι αρτινοί μεγάλωσαν, ακούγοντας από τα γεννοφάσκια τους, μαζί με το "Τζουμέρκα μου περήφανα" και ακούσματα του Φράνκο Σιμόνε και του Ωδείου Κόνταλυ. Ωστόσο είχαν την ευκαιρία στο Μέγαρο να δούν για πρώτη φορά μαέστρο με φράκο να διευθύνει ζεϊμπέκικο. Τώρα, αγαπητέ μου αναγνώστη, αναρωτιέσαι γιατί έγιναν όλα αυτά; Διάλεξε μόνος σου - εγώ αδυνατώ- τη σωστή απάντηση:
• να μάθει όλος ο κόσμος ότι είμαστε ανίκανοι να διαχειριστούμε τα μνημεία μας
• να πιέσουμε την κυβέρνηση να βάλει το χέρι στην τσέπη και ως γνωστόν η κυβέρνηση μόνο αν της βάλεις τις φωνές μέσα από το Μέγαρο καταλαβαίνει
• να επισκεφθούν οι Αρτινοί που δεν είχαν πάει μέχρι τότε, το Μέγαρο
• να προβληθούν τα μνημεία
• να προβληθούν οι διοργανωτές
• μας περίσσευαν χρήματα και δεν ξέραμε τι να τα κάνουμε
Η ψύχρα της βραδιάς με χτυπάει στο πρόσωπο, καθώς βγαίνω στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Αναρωτιέμαι ποιός είχε την ιδέα και πόσο στοίχισε το όλον event. Θέλω να προλάβω όλους εκείνους που θα πούν "μα το όλο εγχείρημα πέτυχε, τις λεπτομέρειες κοιτάς τώρα;". Δυστυχώς και λυπάμαι που το λέω δεν πρόκειται για λεπτομέρειες αλλά για μια εν τω συνόλω πρόχειρη, βαρετή και ως ένα βαθμό κακόγουστη κατασκευή. Στο τέλος δε της εκδήλωσης ο κ. Παπαβασιλείου υπόσχεται ανάλογη συνέχεια για τον Αμβρακικό και τα Τζουμέρκα. Προς Θεού, κύριε Νομάρχα, μην το κάνετε! Καλύτερα διαθέστε τα χρήματα για να γίνει κανένας δρόμος.
Συμπερασματικά η Άρτα ως ολότητα και ως συναίσθημα απουσίαζε από τη συγκεκριμένη βαδιά στο Μέγαρο. Λένε ότι ο σκοπός (εδώ, η προβολή των μνημείων) αγιάζει τα μέσα (η εκδήλωση στο Μέγαρο). Και όμως, προσωπικά έμεινα με την εντύπωση ότι συνέβη ακριβώς το αντίθετο, εννοώ ότι τα μέσα ήταν ο σκοπός και τανάπαλιν... Η συγκεκριμένη εκδήλωση θα ξεχαστεί, μάλλον σύντομα. Και καλά θα κάνει. Σκέφτομαι πόσο συχνά εμείς οι Νεοέλληνες ανατρέχουμε στο ένδοξον παρελθόν προκειμένου να γεμίσουμε το σημερινό μας κενό. Και συνήθως, όπως είπε και ο Ανακρέων, μπλέκουμε τα (πολιτιστικά) μπούτια μας...