Η Ποίηση γοητεύει, λυτρώνει,δίνει ελπίδα και νόημα

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΛΠΟΥΖΟΥ*

Συνοπτική προσέγγιση στα της ποίησης και του προσωπικού τρόπου
γραφής, με αφορμή την ομιλία του ποιητή κατά την παρουσίαση
στην Αθήνα της συλλογής του “Το παραμιλητό των σκοτεινών Θεών”

Κι όμως, η ποίηση μπορεί και υπάρχει στην εποχή μας. Ορθώνει τη φωνή της, γοητεύει, λυτρώνει, δίνει ελπίδα και νόημα στη ζωή του ανθρώπου. Η ποίηση η οποία στέκεται απέναντι στην πεζότητα του σύγχρονου κόσμου. Απέναντι στην αυξανόμενη επαγγελματική εξειδίκευση που θεωρεί περιττή την τέχνη αλλά και τη γνώση, πέραν των δικών της στενών ορίων. Στέκεται απέναντι στην οικονομοτεχνική αντίληψη, την ευτέλεια της αισθητικής, στην πρακτική, στον ορθολογισμό, στην πνευματική αδράνεια της καθημερινότητας.
Με τι όπλα;! Τη συγκίνηση, τη μαγεία, την τέρψη, το θαυμασμό, το όραμα, την έξαρση, το πάθος, την τρέλα, τη φαντασία. Με όπλο την ποιητική έκφραση και αίσθηση, η οποία αναμφίβολα έρχεται μέσα από τους στίχους, αλλά όχι μόνο. Γιατί η ποίηση δεν περιορίζεται στη γραπτή μορφή. Βιώνεται και εισπράττεται από τη ζωγραφική, το θέατρο, τη μουσική, γενικότερα απ’ την τέχνη, αλλά και πέρα απ’ αυτή, από τον έρωτα, την ηδύτητα της συζήτησης, τις απαγκιστρωμένες από την ταχύτητα και το χρόνο στιγμές, με δύο λόγια από την άλλη πρόσληψη του θαύματος της ζωής.
Εάν σχηματικά το σώμα και η συμβατική λογική (το υλικό) αποτελούν το γήινο μέρος του ανθρώπου και το πνεύμα, η ψυχή (το άυλο) το ουράνιο, τότε ποίηση είναι η κάθοδος του ουράνιου προς το γήινο και η ανάληψη του γήινου προς το ουράνιο, ώσπου να συναντηθούν και να συγχωνευθούν σ’ ένα άλλο στερέωμα, όπου η όραση βρίσκεται σε αρμονία με την ενόραση. Και βέβαια αυτό το στερέωμα – το ποιητικό στερέωμα- βρίσκεται εδώ στη γη. Η θέαση και η πρόσληψη του κόσμου και της ανθρώπινης ύπαρξης διαφοροποιείται.
Η ποίηση ως τρόπος ζωής, αλλά και ως γραπτή μορφή ειδικότερα, αμύνεται και επιτίθεται στην εισβολή του πεζού κόσμου. Αγωνιά για τη διαμορφούμενη αντίληψη και αισθητική και έχει χρέος να στρέφεται προς την ποιότητα και τις υψηλές απαιτήσεις. Έχει χρέος να γίνεται κελευστής του πνεύματος και άροτρο στο φαινομενικά ασύλληπτο, αμφισβητώντας τα θεωρούμενα πεπερασμένα όρια της νόησης και της ίδιας της ποιητικής τέχνης. Να γίνεται σηματωρός και κονδυλοφόρος στα ανεξερεύνητα του έσω κόσμου και της ζωής, χωρίς να απαξιώνει βεβαίως ό,τι άξιο προϋπήρξε και χωρίς να φοβάται να βαπτιστεί από αυτά, δεδομένου ότι η πνευματική ανασύνθεση αποτελεί μέρος της εξελικτικής πορείας της ποίησης. Ωστόσο, κι όταν η ποίηση, φαίνεται ν’ ακολουθεί την αυτόνομη διαδρομή της και να τείνει στην ατομικότητα ή στην σφαίρα των ολίγων, δεν παύει να μετέχει στο συλλογικό γίγνεσθαι, αφού η απαρχή της βυθίζεται στο κοινό θησαυροφυλάκιο της γλώσσας.
Και τι μένει από την ποίηση θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς «… εμείς, αλλαγμένοι», σύμφωνα με το λεχθέν -για την τέχνη- του συγγραφέα Ρόμπερτ Μούζιλ. Κι εγώ θα συμπλήρωνα … μένει και η ίδια η ποίηση, ως κληρονομούμενο αγαθό στις επόμενες γενιές.
Περνώντας, από την κατά κάποιο τρόπο θεωρητική μου σύνοψη για την ποίηση, στην αθέατη εικόνα του δημιουργού και σε ό,τι με αφορά, η διαδικασία της γραφής αποτελεί μυσταγωγία και ιεροτελεστία. Απομονώνομαι στο χώρο μου και προετοιμάζω την ατμόσφαιρα (μελετώ, ακούω μουσική, διαλογίζομαι, αυθυποβάλλομαι ως ηθοποιός) ώσπου να αναληφθώ σε μια άλλη σφαίρα και τότε γράφω, κάτω από εκρηκτικές συγκινησιακές φορτίσεις. Σε κατάσταση πυρετού και απογείωσης, την οποία χαρακτηρίζω ως κατάσταση ενσυνείδητης παραίσθησης. Παρών μες τη φυγή μου. Το συναίσθημα, η δημιουργική φαντασία και σύμπαν το θυμικό προηγείται, ενώ η λογική ακολουθεί σχεδόν ταυτόχρονα, τακτοποιώντας τα δημιουργήματα σε τάξη κατανοητής και συμβολικής αξίας. Οφείλω να ομολογήσω, ότι κάθε φορά βγαίνω από αυτή τη δοκιμασία -γιατί περί δοκιμασίας πρόκειται- τόσο καταπονημένος ψυχικά και σωματικά, ώστε όταν επιχειρώ την επόμενη απόπειρα γραφής έχω αντίπαλό μου το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, το οποίο με αποδιώχνει, προσπαθώντας να ακυρώσει την επιθυμία μου και δεν είναι λίγες οι φορές που το πετυχαίνει.
Όσο για τα ζητούμενα μου πέραν των αρχικά λεχθέντων, ο αργαλειός και το υφαντό της γλώσσας είναι κυρίαρχα στη γραφή μου, όπως και η δημιουργική φαντασία, με στόχο να προκύψει η νέα αξία, το νέο νόημα, το απρόοπτο, η έκπληξη, η νέα εικόνα, το σύμβολο, ο στοχασμός, η νέα συγκινησιακή αφορμή, η ποίηση.
« Η φαντασία ….» λέει ο Καντ «… πρόκειται για μορφοποιητική αρχή, που μεσολαβεί ανάμεσα στις αισθήσεις και στις έννοιες και παράγει γνωστικά φαντασιακά είδωλα…». Προσθέτοντας στην εν λόγω ρήση θεωρώ ότι στην περίπτωση της ποίησης η φαντασία πρέπει και να ποτίζεται ή να εμβαπτίζεται στις εκρήξεις των συναισθημάτων των δημιουργών της, ώστε να επιτευχθεί η λεκτική συνομωσία, η πνευματική ραδιουργία και η αισθητική κοσμογονία που απαιτείται προκειμένου ένα ποιητικό έργο να αναχθεί σε έργο τέχνης. Κι αυτός είναι ο ιερός στόχος κάθε ποιητή.

*Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ
είναι ποιητής