ΙMAΡΕΤ

“Η ομορφιά των ερειπίων; Ότι πια δεν χρησιμεύουν σε τίποτα”

Μπερνάντο Σοάρες - Το βιβλίο της ανησυχίας

Του Ευθύμιου Σακκά

Η συλλογική μνήμη τρέφεται και διατηρείται, εκτός των άλλων, από τα πολιτισμικά μνημεία και τις ιστορικές και μυθιστορηματικές καταγραφές μια από τις οποίες θα καταθέσει προσεχώς και ο κ. Νίκος Καλπούζος με την κυκλοφορία του βιβλίου του Ιμαρέτ. Και αν η παρουσία του κάστρου και της Παρηγορίτισσας σε κομβικά σημεία της πόλης καθιστά την ύπαρξή τους αναπόσπαστο, έστω και οπτικά, κομμάτι της καθημερινότητας των πολιτών ώστε να προκαλεί τουλάχιστον έναν στιγμιαίο εώς αφηρημένο προβληματισμό δεν συμβαίνει το ίδιο και με το Ιμαρέτ. Η συνοικία Μαράτι, που πήρε το όνομά της από το τέμενος που με την σειρά του οφείλει την επωνυμία του σε ένα ορφανοτροφείο που βρισκόταν στην περιοχή, βρίσκεται ακριβώς πριν από το χωριό της Γραμμενίτσας. Για να πλησιάσει κανείς το Ιμαρέτ πρέπει να διαβεί έναν χωματόδρομο που προχωρεί ανάμεσα από πορτοκαλεώνες. Κι αν πρόκειται για κάποιον περιπατητή που αγνοεί την ύπαρξή του τα συναισθήματα που θα του γεννηθούν από την απρόσμενη ενατένιση ενός τέτοιου θεάματος σίγουρα θα είναι ανάλογα μ’ αυτά που προκαλεί η τυχαία ανακάλυψη ενός συμβόλου, καλά κρυμμένου από την φύση, μιας ξεχασμένης εποχής.

Η εγκατάλειψη του Ναού γίνεται αμέσως αντιληπτή καθώς δεν υπάρχει κάποιος προφανής τρόπος προσέγγισης του αυλόγυρου με την ποώδη βλάστηση να έχει σβήσει οποιαδήποτε σημάδια περασμένης ανθρώπινης δραστηριότητας. Και αν οι πρώτες εντυπώσεις έχουν να κάνουν με τους πέτρινους στύλους που κείτονται στο προαύλιο είναι η γνώση του ενταφιασμού της σορού του Φαίκ Πασά στον περιβάλλοντα χώρο αυτή που στιγματίζει την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Κατά τον δέκατο πέμπτο αιώνα λοιπόν ο Φαίκ Πασάς ως πρώτος διοικητής της Άρτας επί τουρκοκρατίας ανέγειρε το Ιμαρέτ στα θεμέλια βέβαια του Ναού του Προδρόμου του Τίμιου. Με την αποκατάσταση του έθνους ο Ναός αφιερώθηκε στον Αγιο Ιωάννη τον Ρώσο, ο βίος του οποίου εξάλλου έχει ταυτιστεί με τα δεινά του ελληνικού λαού επί τουρκοκρατίας. Κι ενώ η  παρουσία των αιωνόβιων δέντρων που περιβάλλουν το Ναό διαποτίζουν το σκηνικό με μια αίσθηση μακαριότητας, η ανεξέλεγκτη βλάστηση στα πλευρά του κτίσματος δεν επιτρέπει καμιά άλλη περιήγηση. Το πιο ανησυχητικό βέβαια με αυτή την υπόθεση είναι η αποσάθρωση που μπορεί να προκαλέσουν οι ρίζες των δέντρων που σε συνδυασμό με την δράση των αναρριχητικών φυτών απειλούν να μετατρέψουν σε ερείπια το τέμενος που κατά τ’ άλλα θεωρείται το πιο καλοδιατηρημένο στην περιοχή της Άρτας.

 Στο εσωτερικό η επιβλητικότητα της απουσίας των εγκόσμιων που συνθέτουν έναν θρησκευτικό χώρο, αυτόματα και μάταια, οξύνει τις αισθήσεις για ν’ αναζητήσουν τα σημάδια που θα αποδείξουν ότι ο χώρος δεν έχει πράγματι εγκαταληφθεί από Θεούς κι ανθρώπους. Όμως εκτός από τον εύθραυστο σκελετό του ιερού με τις τέσσερις εικόνες των Αγίων δεν έχει απομείνει τίποτα άλλο παρά η αρχιτεκτονική ομορφιά του κτίσματος. Το βλέμμα εγκλωβισμένο και αμήχανο στρέφεται προς τον εντυπωσιακό θόλο ο οποίος μαζί με τις οδοντωτές ταινίες αποτελούν τα πιο αξιοθαύμαστα σημεία του αρχιτεκτονήματος. Μέσα σ’ όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να παραβλεφθούν και ορισμένοι βανδαλισμοί που υπέστη ο χώρος από κάποιους που προφανώς έχουν την ίδια νοσηρή άποψη περί αιωνιότητας μ’ αυτήν του Ηρόστρατου. Εγκαταλείποντας την περιοχή προσπάθησα να απεμπλακώ από τα συναισθήματα που προκαλεί η επίσκεψη ενός τέτοιου χώρου και να προσεγγίσω το θέμα από μια ευρύτερη οπτική που περιλαμβάνει και όσους βαραίνει η ευθύνη για τη καταδίκη του Ιμαρέτ στην εγκατάλειψη, την φθορά και την λήθη. Δυστυχώς ή ευτυχώς η θύμηση ενός αποφθέγματος από έναν ετερώνυμο του Φερνάντο Πεσσόα με απέσπασε από την διαδικασία εκλογίκευσης της ανικανότητας των εκάστοτε πολιτικών αρχών που έχει φέρει τους πολίτες στη δεινή θέση να καταβάλλουν προσπάθειες για να διασώσουν όσα μέσα από τους αιώνες τους έχουν κληροδοτηθεί αντί να δημιουργούν και να διεκδικούν ακόμα περισσότερα με βάση όλα αυτά.