2005-2012, ΠΕΡΙΟΔΟΣ Α'
Σας ευχαριστούμε
ΑRTA PRESS


Χιονισμένες σελίδες

Δημοσίευση: 12-03-2008 - Στήλη: Βιβλίο - Τεύχος: Τεύχος 29 (Μάρτιος 2008)



Τα Χριστούγεννα είναι προ πολλού παρελθόν, αλλά τα χιόνια –ως είθισται τα τελευταία χρόνια– μας επισκέφτηκαν καθυστερημένα. Χιόνια στο καμπαναριό, λοιπόν, αλλά και στις βεράντες, στους δρόμους, χιόνια από αυτά που σπανίως έχουμε την τύχη να απολαύσουμε στη χώρα μας. Δεν θα πω ότι αυτός ο καιρός είναι ιδανικός για ανάγνωση, λες και η ανάγνωση είναι κάποιο σύμπτωμα –κάτι σαν τα αρθριτικά– που σχετίζεται με τις αλλαγές του καιρού, ή κάποια δραστηριότητα ιδιάζουσα που απαιτεί ειδικές συνθήκες για να την ασκήσουμε. Όποιος έχει μάθει να αγαπάει την ανάγνωση, διαβάζει όπως αναπνέει: φυσικά, όποτε ξεκλέψει λίγο χρόνο, στο μετρό, στο λεωφορείο, σε κάποιο διάλειμμα. Η ανάγνωση εκφράζει μια διάθεση επιστροφής στον εαυτό, και ταυτόχρονα αποτελεί πράξη ανοίγματος στον κόσμο.
Στα απόνερα των γιορτών, λοιπόν, κι ενόψει της ανοιξιάτικης παραγωγής, ας δούμε ορισμένα βιβλία που τράβηξαν το ενδιαφέρον μας και με τα οποία δεν προλάβαμε να ασχοληθούμε νωρίτερα. Ας ξεκινήσουμε με δύο μυθιστορήματα που συζητήθηκαν ήδη αρκετά, και τα οποία έχουν, κατά κάποιον τρόπο, κοινή θεματολογία. Πρόκειται για το «Πανδαιμόνιο» (Μεταίχμιο) του Κώστα Ακρίβου και το «μ.Χ.» (Εξάντας) του Βασίλη Αλεξάκη. Και στα δύο μυθιστορήματα «πρωταγωνιστεί» η Ιστορία και οι ιδιαιτερότητες του Αγίου Όρους, με αρκετά διαφορετικές συνδηλώσεις. Το μυθιστόρημα του Ακρίβου είναι ένα Όνομα του Ρόδου αλά ελληνικά, ή μάλλον αλά... ορθόδοξα. Στο κέντρο των προβληματισμών του βρίσκεται το πρόβλημα του άβατου, η θέση των γυναικών στην ορθόδοξη κοινωνία, και γενικότερα η σχέση της ορθόδοξης μοναστηριακής πρακτικής με τις δυτικές. Η αφήγηση είναι έξυπνα μοιρασμένη σε πολλαπλούς αφηγητές, είναι διαβαστερό και γλαφυρά γραμμένο, αλλά σε αφήνει με το αίσθημα του λιποβαρούς.
Ο Αλεξάκης, από την άλλη, βλέπει το θέμα του κάπως αφ’ υψηλού – ίσως κι εκ του μακρόθεν λόγω της χρόνιας παραμονής του στη Γαλλία. Ο ήρωάς του, νεαρός φοιτητής που μελετάει τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, δέχεται παραγγελιά από τη γοητευτική σπιτονοικοκυρά του να διερευνήσει τη ζωή του Αγίου Όρους, όπου φαίνεται πως κατέφυγε χρόνια πριν ο αδελφός της. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου διαδρατίζεται στην Αθήνα, ένα μικρό κομμάτι στη Θεσσαλονίκη, κι ένα ακόμη μικρότερο στον Άθω. Είναι στημμένο αριστοτεχνικά, με δεκάδες λεπτές παρατηρήσεις, πολλές και σπαρταριστές πληροφορίες για τη ζωή στο Όρος, την Ιστορία του, και το ιδιαίτερο καθεστώς του. Ωστόσο, ο σχετικά αδιάφορος με το θέμα κεντρικός ήρωας προδίδει εν μέρει και τη στάση του ίδιου του συγγραφέα: ο Αλεξάκης ενδιαφέρεται περισσότερο να καταγγείλει μια κατάσταση, να στηλιτεύσει τις άννομες σχέσεις του ελληνικού κράτους με την εκκλησία, παρά να στήσει χαρακτήρες με βάθος. Το εντυπωσιακό είναι ότι, μολαταύτα, το μυθιστόρημά του κρατά το ενδιαφέρον μέχρι τέλους, κι αφήνει μια εντύπωση πολύ πιο σύνθετη και συγκεραστική απ’ ό,τι φαντάζεται κανείς διαβάζοντας το μάλλον πολεμικής λογικής οπισθόφυλλο ή τις συνεντεύξεις του Αλεξάκη.
Σε όχι πολύ διαφορετικό κλιμα κινείται η νουβέλα «Οστεοφύλαξ» (Μεταίχμιο) του πρωτοεμφανιζόμενου, στην πεζογραφία, κύπριου ποιητή Μάριου Μιχαηλίδη, ωστόσο η λογοτεχνική πραγμάτωση της ασεβούς και σατυρικής ιστορίας του είναι πολύ πιο πυκνή και ολοκληρωμένη. Η ιστορία του παράξενου Οστεοφύλακα, μιας μορφής αλληγορικής και αρχετυπικής, δίνεται μέσω μιας ιδιότυπης αρχαΐζουσας γλώσσας που υπονομεύει τις σοβαροφανείς τελετές που λαμβάνουν χώρα στον κόσμο της παράξενης αυτής πολιτείας. Η επικράτεια των νεκρών εμφανίζεται σκαμπρόζικη και γεμάτη υποδόριο ερωτισμό, ενώ ο κόσμος των «ζωντανών» ένα ατέρμονο παιχνίδι συμβάσεων και εξουσίας.
Με παιχνίδια εξουσίας, επίσης μέσα από μια ιστορία με αλληγορικές προεκτάσεις, έχει να κάνει και το βιβλίο του  Βαγγέλη Αυδίκου «Κίτρινη ομπρέλα» (Μεταίχμιο). Μια ετερόκλητη παρέα μαζεύεται κάθε Σάββατο σε κεντρική αθηναϊκή καφετέρια με μοναδικό σκοπό, υποτίθεται, τη διήγηση ιστοριών. Το αυστηρό τελετουργικό επιβλέπει ένας δημοσιογράφος ονόματι «Αρχηγός», και γύρω του αναπτύσσεται μια παλέτα χαρακτήρων, στους οποίους δεσπόζει ο –και αφηγητής– Συγγραφέας. Ιστορίες με τον τρόπο της Χαλιμάς διαδέχονται η μια την άλλη ακατάπαυστα, καθώς οι αφηγητές εναλλάσσονται και αλληλοδιαπλέκονται. Τα πρόσωπα αποκαλύπτονται αλλά και συσκοτίζονται μέσα από αυτές, ωστόσο το παιχνίδι από ένα σημείο και μετά βγαίνει εκτός ελέγχου όταν η πραγματική ζωή εισβάλλει στον πλασματικό κόσμο της συντροφιάς. Ο Αυδίκος έχει μια ωραία ιδέα, την οποία όμως εξαντλεί σχετικά γρήγορα, έτσι που, σε συνδυασμό με την κατά τόπους αφέλεια στη γραφή, η «Κίτρινη ομπρέλα» δεν βρίσκει τελικά το στόχο της, παραμένοντας μέχρι τέλους ένα καλογραμμένο πλην χλιαρό μυθιστόρημα.

Ο Κώστας Κατσουλάρης
είναι συγγραφέας και βιβλιοκριτικός.
kostas.katsoularis@gmail.gr