ΤΑΓΜΕΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Toυ Κώστα Τραχανά

Κι όμως η μετάφραση είναι , και θα είναι πάντοτε μια ακριβή τέχνη. Τέχνη μεστή, ταγμένη στα ιδεώδη της ακρίβειας, απαιτητική στο τεχνικό αίτημά της. Η μετάφραση βαραίνει σήμερα όσο και η πρωτογενής λογοτεχνική δημιουργία. Η ποιότητα των μεταφράσεων ,σήμερα , έχει βελτιωθεί εντυπωσιακά, όπως εντυπωσιακά έχει αυξηθεί και ο αριθμός των μεταφραστών. Η δουλειά του μεταφραστή είναι δημιουργική αλλά παραμένει αφανής και η αμοιβή του είναι δυσανάλογη με τον μόχθο του και τον χρόνο που δεσμεύει για να την ολοκληρώσει αξιοπρεπώς. Αν είναι δόκιμος θα πάρει 150-250 ευρώ για το 16σέλιδο του ξενόγλωσσου και όχι του εκτενέστερου ελληνικού κειμένου. Έχουμε πλέον μεταφραστές για γιαπωνέζικα, για κινέζικα, για ολλανδικά, για αραβικά , και για άλλες παρόμοιες «δύσκολες» γλώσσες. Στην Ελλάδα μεταφράζεται πλέον ό,τι ενδιαφέρον κυκλοφορεί στη Δύση, και μάλιστα σε γρήγορους ρυθμούς, αν όχι ταυτόχρονα με τις περισσότερες ξένες εκδόσεις. Οι μεταφραστές στην Ελλάδα είναι από τους πιο πιστούς στο πρωτότυπο κείμενο μεταφραστές στην Ευρώπη. Καμία σχέση με τους Άγγλους που «βελτιώνουν» συνεχώς το υπό μετάφραση κείμενο για να το κάνουν πιο εμπορικό, ή τους Γάλλους, που αρέσκονται να «διευκολύνουν» τους αναγνώστες «επεξηγώντας» πράγματα ,που ο συγγραφέας στο πρωτότυπο δεν είχε καμία διάθεση να κάνει πιο βατά και εύκολα. Σήμερα δεν φτάνει η γνώση της γλώσσας και της τεχνικής , αλλά χρειάζεται και ταλέντο για μια αξιοπρεπή μετάφραση.
Πολλοί είναι οι άξιοι και βραβευμένοι Έλληνες μεταφραστές : Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης (έχει μεταφράσει Τανμπούκι και Καλβίνο), ο Αχιλλέας Κυριακίδης (Μπόρχες), ο Π.Πούλος (Προυστ) , ο Γ.Η.Χάρης (Κούντερα), η Σ.Βρεττού (Παμούκ), Μ.Κοέν (Γεοσούα, Κέρετ), Ε.Γιαννοπούλου (Φουέντες, Μπουρνιέ), Π.Ευαγγελίδης (Ιαπωνική λογοτεχνία), Δ.Κούρτοβικ (Σκανδιναβική λογοτεχνία), Γ.Δεπάστας (Γερμανική λογοτεχνία), Ε.Μπελιές-Β.Ρώτας –Β.Δαμιανάκου (Σαίξπηρ), Σ.Ιγγλεση –Μαργέλλου (Λ.Σελίν), Μαρία Αγγελίδου (Μεταφράστια 260 βιβλίων-Γκάαντερ,Λ.Μπερρνιέρ-κ.α.) κ.α. Γνωρίζετε ότι μεταξύ αυτών των μεταφραστών, υπάρχουν και  τρεις από την περιοχή μας; Είναι ο Λευτέρης Αναγνώστου , ο Κώστας Κατσουλάρης και ο Περικλής Τάγκας.
Ο Λευτέρης Αναγνώστου γεννήθηκε στην Πλατανούσα ,το χωριό του ποιητή Γ.Κοτζιούλα και του μουσουργού Δ.Δραγατάκη, το 1941. Τελείωσε το Δημοτικό  σχολείο της Πλατανούσας και το Γυμνάσιο στην Αθήνα. Το 1960-1979  σπούδασε κοινωνιολογία και ψυχανάλυση και εργάστηκε στη γερμανόφωνη Ελβετία.  Σήμερα ζει στην Αθήνα.
Από το 1979 -1987 ήταν συνιδρυτής και Διευθυντής του Κέντρου Μελετών και Αυτομόρφωσης (ΚΕ.ΜΕ.Α.), ενός ιδρύματος εκπαίδευσης επιμορφωτών ενηλίκων και εκδότης του περιοδικού “Αυτομόρφωση”.
Από το 1980 ασχολείται αποκλειστικά με τη μετάφραση βιβλίων, κυρίως ψυχαναλυτικών, φιλοσοφικών, κοινωνιολογικών και λογοτεχνικών.
Έχει μεταφράσει πάνω από 50 τίτλους:
Δεκαπέντε  βιβλία του Σίγκμουντ Φρόυντ, μεταξύ άλλων την “Ερμηνεία των ονείρων” και την “Εισαγωγή στη ψυχανάλυση”, συνολικά τον κεντρικό κορμό του έργου του Φρόυντ.
Μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα της Κριτικής Θεωρίας, γνωστής ως Σχολής της Φραγκφούρτης, μεταξύ άλλων: “Minima Moralia”, “Αισθητική Θεωρία”, “Αρνητική διαλεκτική” του Αντόρνο και τη “Διαλεκτική του διαφωτισμού” των Αντόρνο και Χόρκχαϊμερ, καθώς και έργα του Γ.Χάμπερμας: “Ο φιλοσοφικός Λόγος της Νεωτερικότητα”ς, “Αλλαγή δομής της δημοσιότητας”, “Μεταεθνικός αστερισμός” κ.α..
Το δίτομο έργο του Όσβανλντ Σπένγκλερ “Η παρακμή της Δύσης”.
Το δίτομο έργο του Παναγιώτη Κονδύλη “Το πολιτικό και ο άνθρωπος”.
Το κλασσικό έργο του Έριχ Άουερμπαχ “Μίμησης”.
Μαζί με τον Γιώργο Βαμβαλή συγγράψανε το “Τετράγλωσσο λεξικό της ψυχανάλυσης” Εκδόσεις Επίκουρος.
Το 2005 πήρε το Κρατικό βραβείο Μετάφρασης, με το τετράτομο έργο –μυθιστόρημα  του Νομπελίστα Τόμας Μαν: “Ο Ιωσήφ και οι αδελφοί αυτού”, που μετέφερε από τη Γερμανική στην Ελληνική γλώσσα.
Έχει επίσης μεταφράσει τα βιβλία της Αυστριακής Έλφρίντε Γέλινεκ “Η πιανίστρια”, “Οι αποκλεισμένοι” και “Λαγνεία”  (Νόμπελ Λογοτεχνίας 2004). Το μεγάλο  παράπονο του Λευτέρη Αναγνώστου είναι που οι νέοι σήμερα δεν γνωρίζουν τον Πλατανουσιώτη ποιητή Γιώργο Κοτζιούλα  και τον οποίο δεν διαβάζουν ούτε και οι Ηπειρώτες αναγνώστες.

Ο Κώστας Κατσουλάρης  γεννήθηκε στην Άρτα το 1968. Σπούδασε στο Παρίσι ιστορία του κινηματογράφου, ανάλυση φιλμ και αφηγηματολογία στο Sorbonne Nouvelle . Έχει γράψει έξι βιβλία  και έχει μεταφράσει  οκτώ βιβλία από τα Γαλλικά (Ν.Σούτζι “Ερμηνευτής των ονείρων”, Τ.Τοντόροφ “Μνήμη του κακού, πειρασμός του καλού”, Μ.Ουελμπέκ “Πλατφόρμα”, Φ.Σολλέρς “Σταθερό πάθος”, Ζ.Μπερνάρ πουί “Η τελευταία παγίδα” Φ.Ταγιαντέ “Ανιέλκα” και “Η περίπτωση Τζέντιλε”, Γ.Γκιτάνι “Εκεί που βασιλεύει ο ήλιος”), κι έχει κατά καιρούς εμψυχώσει σεμινάρια Λογοτεχνικής Μετάφρασης, Κριτικής ή Δημιουργικής Γραφής στο ΕΚΕΜΕΛ, στο ΕΚΕΒΙ, κ.α. Σήμερα εργάζεται στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής ως υπεύθυνος του ενθέτου για το βιβλίο και τις ιδέες «1455».

Ο Περικλής Τάγκας είναι Επίκουρος Καθηγητής Αγγλικής Γλώσσας, Εξειδικευμένης Μετάφρασης και Τεχνικών Έκφρασης και Επικοινωνίας στο Τμήμα Εφαρμογών Ξένων Γλωσσών στη Διοίκηση και το Εμπόριο του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου. Στα πλαίσια του εκπαιδευτικού και ερευνητικού του έργου, έχει δραστηριοποιηθεί στο χώρο της μετάφρασης τόσο ως εκπαιδευτικός-ερευνητής όσο και ως μεταφραστής γενικών και ειδικών κειμένων. Έχει επίσης μεταφράσει και αναλύσει κεφάλαια και αποσπάσματα λογοτεχνικών και φιλοσοφικών βιβλίων, καθώς και κριτικών μελετών, πολλά από τα οποία δημοσιεύτηκαν σε λογοτεχνικά και επιστημονικά περιοδικά, σε συλλογικούς τόμους, καθώς και στο βιβλίο του Έρως και Πολιτεία: Ο D.H. Lawrence και ο Πλατωνισμός (University Studio Press, 2007). Ως συνεργάτης στο ερευνητικό έργο “The Reception of British and Irish Authors in Europe” (συγχρηματοδοτούμενο από τη Βρετανική Ακαδημία) συνέγραψε το κεφάλαιο που αφορά τις μεταφράσεις και κριτικές μελέτες των έργων του Ντ.Χ. Λόρενς στην Ελλάδα, το οποίο δημοσιεύτηκε στο βιβλίο The Reception of D.H. Lawrence in Europe (London: Continuum, 2007)
Το νέο του βιβλίο κυκλοφορεί προσεχώς από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος, με τίτλο: Μετάφραση Αγγλικών Κειμένων.

H Eλληνική αγορά
μεταφρασμένου μυθιστορήματος ανθεί.
Το 64% της βιβλιοπαραγωγής
το 2007 είναι μεταφρασμένα βιβλία.
Η γλώσσα είναι αυτή που προσδιορίζει
την εντοπιότητα της τέχνης.
Τα βιβλία που γράφονται σε μια γλώσσα,
απευθύνονται  στον λαό που την μιλά.
Μόνον αυτός είναι σε θέση να κατανοήσει
και να τα αγαπήσει.
Πολλοί  έχουν πει πως κάθε απόπειρα μεταφοράς  ενός έργου  σε άλλη γλώσσα, αναπόφευκτα αλλοιώνει,
παραφθείρει και  παραφράζει
την πνευματική  ουσία του έργου