NΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΑΣ

Ένα μνημείο αποκαλύπτει την ιστορία του

Της Bαρβάρας Παπαδοπούλoυ*

Η 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, συνεχίζοντας την προσπάθειά της για την ανάδειξη και συντήρηση των βυζαντινών μνημείων της Άρτας, άρχισε το Μάιο του 2007 τις εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών στο νάρθηκα του ναού της Αγίας Θεοδώρας. Πρόκειται για σημαντικές τοιχογραφίες που χρονολογούνται, με κάποια επιφύλαξη, στις αρχές του 14ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες αυτές βρίσκονται σε εξαιρετικά άσχημη κατάσταση διατήρησης, γεγονός που δυσχεραίνει πολύ το έργο της συντήρησης, αφού εκτός από τον καθαρισμό και την απομάκρυνση της καπνιάς, πραγματοποιούνται και εργασίες στερέωσης του υποστρώματος των τοιχογραφιών, οι οποίες σε πολλά σημεία παρουσιάζουν αποκολλήσεις από την τοιχοποιία. Ένα μέρος των τοιχογραφιών του τρούλου του νάρθηκα και της καμάρας του βόρειου τμήματος είναι σήμερα ολοκληρωμένο. Μετά από την επίπονη εργασία μηνών, έχουν αποκαλυφθεί σημαντικές παραστάσεις από το Βίο του Χριστού, καθώς και μορφές αγίων, προφητών και αγγέλων, με ωραίο πλάσιμο και φωτεινά χρώματα, που φανερώνουν εκτός των άλλων το επίπεδο της ζωγραφικής τέχνης που υπήρχε στην Άρτα τον 14ο αιώνα. Κατά τα έτη 2003-2005 έγιναν στο ναό της Αγίας Θεοδώρας σημαντικές αναστηλωτικές εργασίες, καθώς και η συντήρηση των τοιχογραφιών του κυρίως ναού. Στερεώθηκαν αποσαθρωμένα τμήματα των τοιχοποιιών του μνημείου, εφαρμόστηκαν νέα αρμολογήματα και πραγματοποιήθηκε πλήθος άλλων εργασιών. Σημαντικότατες υπήρξαν οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών του κυρίως ναού, οι οποίες καλύπτονταν από ένα «πέπλο» καπνιάς, και δεν διακρίνονταν σχεδόν τίποτα από τον πλούτο του τοιχογραφικού διακόσμου του μνημείου.
Οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού χρονολογούνται στο 18ο αιώνα, σε αρκετά όμως σημεία του βρέθηκαν και σημαντικές βυζαντινές τοιχογραφίες. Φαίνεται λοιπόν ότι ο κυρίως ναός της Αγίας Θεοδώρας αγιογραφήθηκε για πρώτη φορά τον 13ο αιώνα, πιθανότατα με πρωτοβουλία της ίδιας της αγίας Θεοδώρας, η οποία φρόντισε και για την ανέγερση του νάρθηκα στη δυτική πλευρά του μνημείου. Αργότερα, τον 14ο αιώνα τοιχογραφήθηκε ο νάρθηκας. Τον 18ο αιώνα, ο κυρίως ναός τοιχογραφήθηκε εκ νέου, πιθανότατα γιατί οι βυζαντινές τοιχογραφίες του είχαν καταστραφεί και σώζονταν μόνο τα τμήματα που βρέθηκαν κατά τη συντήρηση.
Οι εργασίες στον κυρίως ναό ολοκληρώθηκαν το έτος 2005, χρηματοδοτήθηκαν από το Περιφερειακό σκέλος του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιφέρειας Ηπείρου 2000-2006 (Γ’ΚΠΣ) και πραγματοποιήθηκαν από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Τότε δεν στάθηκε δυνατόν να ολοκληρωθούν και οι εργασίες στις τοιχογραφίες του νάρθηκα, τη χρηματοδότηση των οποίων ανέλαβε εκ νέου η Περιφέρεια Ηπείρου, μετά από ενέργειες της Μητροπόλεως Άρτης. Οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών χρηματοδοτούνται από την Περιφέρεια Ηπείρου και πρόκειται να συνεχιστούν και κατά το έτος 2008. Υπεύθυνη του έργου είναι η κ. Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου αρχαιολόγος, Διευθύντρια της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και επιβλέπουσα των εργασιών η αρχαιολόγος κ. Θεοδώρα Θεοχάρη. Κατά το έτος 2007 εργάστηκαν στη συντήρηση των τοιχογραφιών οι συντηρήτριες κ.κ. Ευαγγελία Καλιακάτσου, Ελένη Κραφέρη, Ελένη Μαυροματάκη, Βασιλική Τράμπα, με την επίβλεψη και καθοδήγηση της κ. Αυγής Ευθυμιάδου. Οικονομική υπεύθυνη του έργου είναι η κ. Ευθαλία Τσάνη.