ΣΤΡΑΤΗΣ ΧΑΒΙΑΡΑΣ “Το ταλέντο είναι απαραίτητο, αλλά πολύ σπάνια το ταλέντο φέρνει μαζί του και την τεχνική,” ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΝΤΙΝΟΣ ΓΙΩΤΗΣ Κύριε Χαβιαρά, υπήρξατε επί χρόνια διευθυντής της βιβλιοθήκης σύγχρονης ποίησης του περίφημου Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Συγκρίνοντας το περιεχόμενο και την οργάνωση εκείνης της βιβλιοθήκης και γενικότερα των της Εσπερίας με τις αντίστοιχες δικές μας, τι θα παρατηρούσατε; Γνωρίζω μόνο μια βιβλιοθήκη σύγχρονης ποίησης στην Ευρώπη, εκείνη του Βρετανικού Συμβουλίου στο Λονδίνο, με την οποία είχα συνεργαστεί από το Χάρβαρντ. Είναι πολύ καλή και πλήρης στις συλλογές της. Όπως και στο Χάρβαρντ, εκτός από βιβλία και λογοτεχνικά περιοδικά, διαθέτει ηχογραφήσεις και βιντεοσκοπήσεις ποιητικών αναγνώσεων και ομιλιών, οι οποίες οργανώνονται τακτικά στο χώρο της βιβλιοθήκης και αλλού. Όπως και στο Χάρβαρντ, η βιβλιοθήκη έχει ανοιχτή την πόρτα της σε όλους. Όσο για εμάς, εδώ, θυμάμαι ότι ο συγγραφέας και καθηγητής Γιώργης Γιατρομανωλάκης είχε αναλάβει την πρωτοβουλία για τη δημιουργία μιας βιβλιοθήκης ποίησης στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, αλλά δεν ξέρω τι απέγινε. Σήμερα είστε υπεύθυνος του εργαστηρίου “Writing the Novel” στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και συντονιστής των εργαστηρίων τέχνης του Λόγου του ΕΚΕΒΙ, οπότε, κατά τεκμήριο, ανήκετε σε αυτούς που πιστεύουν ότι η συγγραφή διδάσκεται. Τί έχετε να αντιπαραθέσετε σε εκείνους που υποστηρίζουν ότι αρκεί μόνο το ταλέντο; Συμφωνώ μαζί τους στο ότι το ταλέντο είναι απαραίτητο, αλλά πολύ σπάνια το ταλέντο φέρνει μαζί του και την τεχνική. Μου κάνει πάντως εντύπωση ότι δεν υποστηρίζουν την ίδια άποψη για τις σχολές καλών τεχνών, τις σχολές μουσικής παιδείας, ή τις σχολές θεάτρου και κινηματογράφου. Όμως ελπίζω η πρωτοφανής επιτυχία των εργαστηρίων τέχνης του λόγου στο ΕΚΕΒΙ-ΕΚΕΜΕΛ να έχει μεταπείσει τους πουριτανούς αντιρρησίες. Ωστόσο κάποιοι θα επιμείνουν ότι "συνταγές" δεν χωράνε στη Λογοτεχνία. Τι έχετε να πείτε; Αν αυτοί οι κάποιοι έρθουν να μας ακούσουν, θα διαπιστώσουν ότι κάθε άλλο παρά συνταγές είναι αυτό που προσφέρουμε στους νέους λογοτέχνες, και τα ονόματα και τα βιβλία των συγγραφέων που διδάσκουν στα εργαστήρια μας το επιβεβαιώνουν. Στο μυθιστόρημα, λόγου χάρη, η τεχνική που διδάσκουμε είναι πάντοτε προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες της συγγραφικής ιδιοσυγκρασίας του κάθε μαθητή. Έτσι, ακόμα κι όταν μιλάμε για δομή, για αφηγηματική φωνή, για χρήση γλώσσας, για εξέλιξη χαρακτήρων, ή για θέμα και πλοκή, σκοπός μας δεν είναι να τα επιβάλλουμε σαν συνταγή στο νέο συγγραφέα, αλλά να τον βοηθήσουμε να τα αναπτύξει ο ίδιος παράλληλα με τη γνησιότητα του ταλέντου του. Τι φιλοδοξείτε να επιτύχετε μέσα από τα εργαστήρια τέχνης του Λόγου του ΕΚΕΒΙ; Τη δημιουργία μιας αυτόνομης σχολής τέχνης του λόγου υπό την αιγίδα του ΕΚΕΒΙ, η οποία θα δίνει τα κατάλληλα εργαλεία στους νέους ποιητές και συγγραφείς να αξιοποιήσουν το ταλέντο τους και να αποκτήσουν την ικανότητα και τα διαπιστευτήρια να διδάξουν την τέχνη σε όλα τα επίπεδα της παιδείας. Άλλωστε αυτή είναι πιστεύω και η φιλοδοξία της διευθύντριας του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, της κυρίας Κατρίν Βελισσάρη. Τι αντικατοπτρίζουν για σας οι μερικές χιλιάδες τίτλοι που εκδίδονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα; Ο εκδοτικός αυτός οργασμός σίγουρα αντικατοπτρίζει έναν δημιουργικό οργασμό ο οποίος, μαζί με την αναπόφευκτη μετριότητα, σίγουρα με τον καιρό θα μας δώσει και μεγαλόπνοα έργα. Δυστυχώς, η κλίση της λεγόμενης «ελεύθερης αγοράς» προς την εμπορικότητα, δεν ελέγχεται από τους εκδότες όσο θα έπρεπε, και το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό δεν έχει πού την κεφαλή κλίναι. Πείτε μας μερικούς λογοτέχνες -'Ελληνες και ξένους- που θαυμάζετε και δώστε μας και έναν λόγο για τον καθένα. Για τους δικούς μας, η σχέση μου με το ΕΚΕΒΙ με δυσκολεύει στο να εκφράσω προσωπικές προτιμήσεις δημόσια. Γενικά, θαυμάζω περισσότερο εκείνους που έχουν ιδέες, ένα δικό τους, αναγνωρίσημο ύφος, και που η δημιουργική τους ενέργεια ανανεώνει διαρκώς το είδος – στο μυθιστόρημα και στο διήγημα. Από τους ξένους θαυμάζω κι ευγνωμονώ τον Σάμουελ Μπέκετ, τον οποίο θεωρώ δάσκαλο μου στο ότι δάμασε τον Πήγασο στο ζυγό της πρόζας, τον Γουίλιαμ Φώκνερ και μερικούς ακόμα από τον Αμερικάνικο νότο, τον Γαμπριέλ Γκαρσία Μάρκεζ στα πρώτα του βιβλία, πολλους Λατινο-αμερικάνους του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, τους μεγάλους Ευρωπαίους στυλίστες, Λουί Φερντινάν Σελίν, Αντρέϊ Μπιέλυ, Γιούρι Ολέσα, Μπρούνο Σούλτς, Ίταλο Καλβίνο, και τον Ισραηλίτη Ααρών Άπελφεντ – για να είμαι σύντομος. Ένας λογοτέχνης πρέπει να "παρεμβαίνει" στα κοινά ή πρέπει να λειτουργεί αποστασιοποιημένος από την καθημερινότητα; Να συμμετέχει στα κοινά, για τον πρόσθετο λόγο ότι από αυτά αντλεί θεματικό υλικό, και μετά να λειτουργεί αποστασιοποιημένος από την καθημερινότητα. Ποιά είναι η παρούσα πνευματική σας κατάσταση; Μια κατάσταση ακατανίκητης έξαρσης, και ευφορίας των καρπών. Τον Νοέμβρη κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος το νέο μου μυθιστόρημα, Πορφυρό και μαύρο νήμα. Μετροφυλλίστε το, κι αν δεν σας συναρπάσει, μην το διαβάσετε. Τί αποτελεί για σας ευτυχία; Η μερική (κατά 50%, θα έλεγα), μείωση της δυστυχίας. Ποιό είναι το αγαπημένο σας μότο για τη ζωή; Η Χάρλεϊ Ντεϊβιντσον. Το εργαστήρι Μυθιστορήματος του Στρατή Χαβιαρά στο ΕΚΕΒΙ,2007 Ο Στρατής Χαβιαράς γεννήθηκε στη Νέα Κίο της Αργολίδας όπου τελείωσε το δημοτικό, και τα επόμενα 20 χρόνια δούλεψε στις οικοδομές. Εξέδωσε τέσσερις συλλογές ποιημάτων, και το 1967 μετανάστευσε στην Αμερική. Εργάστηκε ως υπάλληλος στις βιβλιοθήκες του Harvard ενώ παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα ιστορίας και λογοτεχνίας στο ίδιο πανεπιστήμιο και στο κολλέγιο Goddard, απ’ το οποίο αποφοίτησε με Master in Fine Arts. Το 1972 διορίστηκε διευθυντής στη βιβλιοθήκη σύγχρονης ποίησης του πανεπιστημίου Harvard, όπου δίδαξε, διοργάνωσε τακτικές ομιλίες και ποιητικές αναγνώσεις και διηύθηνε τα λογοτεχνικά περιοδικά, Arion’s Dolphin και Harvard Review. Τα δυο πρώτα μυθιστορήματά του, γραμμένα στα αγγλικά (When the Tree Sings και The Heroic Age), μεταφράστηκαν σε πολλές Ευρωπαϊκές γλώσσες. Από το 2000 διδάσκει σε εργαστήρια τέχνης του λόγου στο Harvard και στο ΕΚΕΒΙ.